Begonnen in 2007. Revisie 7 jaar later in 2014 en Updates 2024, 17 jaar later.

‘Schijnbaar is met de welvaartsstaat het paradijs bereikt, toch zijn er tal van problemen’. (2007).

Depressie is volgens de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) volksziekte Nummer Een aan het worden. Opvallend bij de analyse van de oorzaken van depressie is dat maatschappelijke en culturele achtergronden grotendeels achterwege blijven, depressie lijkt altijd alleen een persoonlijk probleem te zijn. Onterecht en het is een taboe om een verband te leggen tussen de maatschappij en de cultuur waarin wij leven en depressie als toenemende volksziekte. De moderne en postmoderne individualistische en materialistische maatschappij met al haar welvaart en comfort, waar religie steeds verder op de achtergrond is komen te staan, legt grote druk op het individu, de mens. Schijnbaar is met de welvaartsstaat het paradijs bereikt, toch zijn er tal van problemen.

• De bevolkingsdruk is toegenomen, van 1990 tot 2000 groeide de bevolking in Nederland met een miljoen mensen tot 16 miljoen inwoners, het bevolkingsaantal stijgt verder.
• Gemiddeld iedere zeven jaar is er een economische crisis of recessie met toenemende werkeloosheid. De mensen die wel werken hebben last van stress en hoge werkdruk in bijna alle bedrijfstakken en overheidsdiensten zoals bijvoorbeeld in het onderwijs en de zorg. De versoepeling van het ontslagrecht zal leiden tot grotere onzekerheid over het behouden van een arbeidsplaats en een pensioen in de toekomst.
• De verschillen tussen rijk en arm zijn toegenomen en nemen verder toe.
• Er is al decennia lang woningnood, er is na de Tweede Wereldoorlog altijd woningnood geweest tot op de dag van vandaag. De moeite die het kost om een fatsoenlijke én betaalbare woning te huren of te kopen en in een veilige wijk te wonen is een bron van frustratie.
• Er is zinloos geweld op straat en in het uitgaansleven en er is racisme en discriminatie in de multiculturele samenleving die Nederland de laatste 40 jaar geworden is. In de gezinssituatie is er huiselijk geweld en kindermishandeling. Er sterven 50 kinderen per jaar door mishandeling.
• De milieuvervuiling door de consumptiemaatschappij is enorm, er overlijden mensen door luchtvervuiling in de grote steden (zo blijkt uit een ander onderzoek van de WHO), de zee wordt/is leeggevist, natuurgebieden verdwijnen en het klimaat veranderd ingrijpend, zo is het bange vermoeden. Door de toename van het autoverkeer (er komen ca. 3 miljoen auto’s bij in de komende jaren) zijn de files een dagelijks terugkerende irritatie en de treinen en bussen zijn vol.
• De globalisering mag dan als een positieve ontwikkeling worden gezien, honger en ziekten bij het grootste deel van de wereldbevolking zijn gebleven en zullen ook blijven, ondanks een vergadering van de grote industrielanden, de G 8, omdat er veel fundamentelere veranderingen noodzakelijk zijn.
• Door de totale communicatie die wereldwijd door de digitale revolutie op gang gekomen is worden mensen iedere dag opgezadeld met een eindeloze stroom nutteloze berichten die vroeger hooguit tot uitwisseling bij de dorpspomp beperkt zouden zijn gebleven.
• De opdringerige reclameterreur die alomtegenwoordig haar verleidingsboodschap verkondigd zorgt doelbewust voor ontevredenheidsgevoelens en koopzucht.

Al deze verschijnselen zijn geen meningen, het zijn feiten. De meeste mensen sluiten zich ervoor af en leven in hun materialistische welvaartscocon. Anderen kunnen er niet omheen om in te zien en/of te ervaren hoe de situatie werkelijk is. Dit heeft uitwerking op het onderbewuste en kan leiden tot depressie en negatieve gevoelens. Als er 800.000 mensen in deze maatschappij antidepressiva en een psycholoog of psychiater nodig hebben is het raadzaam ook eens de aandacht te vestigen op de kwaliteit van de samenleving waarin we leven en heeft de maatschappij misschien zélf een medicijn nodig.

Update 26.11.2014 (Zeven jaar later, revisie).

Punt voor punt:

• De bevolkingsdruk is toegenomen, van 1990 tot 2000 groeide de bevolking in Nederland met een miljoen mensen tot 16 miljoen inwoners, het bevolkingsaantal stijgt verder. Er zijn nog een miljoen inwoners bijgekomen, Nederland telt bijna 17 miljoen inwoners en is daarmee een van de dichtstbevolkte gebieden op de wereld.
• Gemiddeld iedere zeven jaar is er een economische crisis of recessie met toenemende werkeloosheid. Sinds het uitbreken van de crisis in 2008 (1 jaar na dit artikel) is er een triple-dip geweest, drie kort op elkaar volgende crisis, samen de ergste economische crisis sinds de jaren ’30 in de vorige eeuw. In Nederland is de werkeloosheid bijna verdubbeld (van 4.5 naar 8%) tot bijna 700.000, maar door verhullende rekenmethodes zijn het er veel meer. De verantwoordelijken verklaren de economische crisis als een onvermijdbaar natuurverschijnsel, een act of god, om in het verleden gemaakte keuzes niet voor hun rekening te hoeven nemen. Het kapitalistische systeem leidt tot ontsporingen zoals ik in 1992 al constateerde in het artikel ‘De geschiedenis herhaalt zich’. 
• De mensen die wel werken hebben last van stress en hoge werkdruk in bijna alle bedrijfstakken en overheidsdiensten zoals bijvoorbeeld in het onderwijs en de zorg. Deze problemen zijn toegenomen, stress en arbeidsgerelateerde ziekten zijn een groot probleem. Pesten op het werk komt veel voor, mensen zijn bang om hun arbeidsplaats te verliezen en houden hun mond. De OESO (Organisatie voor Europese Samenwerking en Ontwikkeling, 34 landen) heeft onderzoek gedaan. 1 op de 5 werknemers is ziek door depressie en burn-out, 1 op de 3 mensen met een uitkering heeft psychische problemen. Dat kost 20 miljard euro per jaar. Een opvallende conclusie is dat de geestelijke gezondheidszorg zich meer moet richten op het krijgen van werk. 
• De versoepeling van het ontslagrecht zal leiden tot grotere onzekerheid over het behouden van een arbeidsplaats en een pensioen in de toekomst. De versoepeling van het ontslagrecht is door de crisis in een stroomversnelling gekomen. Mensen die ontslagen zijn mogen als zzp-er terugkomen, uiteraard zonder alle rechten die ze eerder hadden. De zzp-er is de dagloner van de moderne tijd, geen werk geen geld. Saillant is de werker in de groenvoorziening die ontslagen is en verplicht wordt met een uitkering hetzelfde werk te doen om ‘werkervaring’op te doen. Pensioenen zijn gekort, de pensioenleeftijd is verhoogd tot 67 jaar of nog hoger voor mensen die nu nog jong zijn. Er wordt gegoocheld met dekkingsgraden, rentestanden en indexering om pensioenen te verlagen. 
• De verschillen tussen rijk en arm zijn toegenomen en nemen verder toe. Dit is wel het meest pregnante en tegelijk stuitende. Het is gebleken dat het aantal rijken tijdens de crisis is toegenomen. Een Franse econoom, Thomas Piketty, heeft een boek geschreven waarin staat dat de rijken steeds rijker zullen worden door hun kapitaal. Wereldwijd is het aantal rijken toegenomen, het zijn de kosmopolieten die de beste belastingadviseurs kunnen betalen en zich niets van landsgrenzen hoeven aan te trekken. De rijkste 10 procent van de Nederlandse huishoudens bezit 61 procent van het totale private vermogen. De onderste 60 procent bezit slechts 1 procent van het totaal. Die vermogensverdeling is schever dan in de meeste Europese landen. Uiteraard worden zijn conclusies fel bestreden door de mensen die daar belang bij hebben.
• Er is al decennia lang woningnood, er is na de Tweede Wereldoorlog altijd woningnood geweest tot op de dag van vandaag. De moeite die het kost om een fatsoenlijke én betaalbare woning te huren of te kopen en in een veilige wijk te wonen is een bron van frustratie. Hier is niets verbeterd, 10 jaar wachten op een woning is normaal. Een extra belastingheffing door de staat in de vorm van een zogenoemde ‘verhuurdersheffing’ zorgt al een paar jaar voor exorbitante huurstijgingen. Het geld is nodig om een failliete staat (met een schuld van 460 miljard) overeind te houden. In sommige wijken in Nederland is het ‘multiculturele drama’ (Paul Scheffer in 2000) in volle gang, de polarisatie zorgt regelmatig voor spanningen tussen bevolkingsgroepen. Het bouwen van nieuwe betaalbare woningen is gedaald door de excessen bij de woningcorporaties. Mensen die een huis kopen en bij een bank een hypotheek vragen betalen een hoger bedrag dan nodig zou zijn. De banken verdedigen dit door te stellen dat ze na de crisis verplicht zijn een hoger eigen vermogen te hebben (de banken moesten in 2008 gered (genationaliseerd) worden door de staat omdat ze te weinig buffers hadden). (Zie Dossier Woningnood, rechts onder Artikelen).
• Er is zinloos geweld op straat en in het uitgaansleven. Dit is een jaarlijks terugkerend verschijnsel. Jongeren die diep in de nacht al hun remmingen laten varen en onder invloed van drank en drugs een ander letterlijk in elkaar schoppen (mijn inziens door de verheerlijking van geweld in games en films).
• Er is racisme en discriminatie in de multiculturele samenleving die Nederland de laatste 40 jaar geworden is. Is toegenomen. Mensen van buitenlandse afkomst die hier geboren zijn, en dus Nederlander, zijn vaker werkeloos dan autochtonen. De ‘zwartepietendiscussie’ en de slavernijdiscussie laten zien dat er spanningen bestaan tussen bevolkingsgroepen. Waar dit heen zal gaan is onduidelijk, het kan de richting opgaan van de Verenigde Staten, straatrellen, of ‘gewoon’ doorgaan zoals het nu gaat. De anti-islam retoriek van de PVV neemt zorgwekkende vormen aan. Het doet aan de klassieke zondebok denken die in de geschiedenis tot rampen heeft geleidt. 
• De milieuvervuiling door de consumptiemaatschappij is enorm, er overlijden mensen door luchtvervuiling in de grote steden (zo blijkt uit een ander onderzoek van de WHO). De luchtvervuiling neemt niet af. Het autoverkeer en de industrie produceren fijnstof waardoor volgens schattingen enkele duizenden mensen vroegtijdig overlijden.
• De zee wordt/is leeggevist. Tonijn is een bedreigde vissoort. Voor de kusten van Afrika varen drijvende visfabrieken uit westerse landen die enorme hoeveelheden vis vangen. Lokale vissers komen in problemen. Dit is een van de oorzaken voor piraterij (het kapen van een schip en losgeld eisen) en voor de toename van vluchtelingen met een economisch motief. (Zie Dossier Vluchtelingen). 
• Het klimaat veranderd ingrijpend, zo is het bange vermoeden. Door de zogenoemde ‘klimaatsceptici’ wordt nog steeds ontkend dat het de mens is die door het gebruik van fossiele brandstoffen het klimaat beïnvloed. (In 1981 schreef ik mijn afstudeerscriptie over dit onderwerp, elders op deze website te vinden onder Dossier Broeikaseffect). Nederland ligt voor de helft onder de zeespiegel, dus als er 1 land is dat zich zorgen moet maken, is het Nederland.
• De globalisering mag dan als een positieve ontwikkeling worden gezien, honger en ziekten bij het grootste deel van de wereldbevolking zijn gebleven en zullen ook blijven, ondanks een vergadering van de grote industrielanden, de G 8, omdat er veel fundamentelere veranderingen noodzakelijk zijn. Duizenden mensen verdrinken in de Middellandse Zee op weg naar Europa (ik schreef hier over al in 1992 in het artikel ‘De geschiedenis herhaalt zich’) , de grote welvaartsverschillen en de politieke crises in het hele Midden-Oosten leiden tot migratiestromen (Zie Dossier Vluchtelingen). 
• Door de totale communicatie die wereldwijd door de digitale revolutie op gang gekomen is worden mensen iedere dag opgezadeld met een eindeloze stroom nutteloze berichten die vroeger hooguit tot uitwisseling bij de dorpspomp beperkt zouden zijn gebleven. De versnelling in informatiestromen is extreem gestegen. Bedrijven concurreren met de snelste draadloze communicatieapparatuur, die ook steeds kleiner van formaat wordt. Nieuws zelf is handelswaar geworden, een beetje slimme persoon kan een nieuwswebsite beginnen en berichtjes overnemen of stelen en met behulp van een paar reclames een paar centjes verdienen. Celebrities, filmsterren, het koningshuis en voetballers zijn geliefd als nieuws, ze doen veel mensen hun eigen levens even vergeten en houden de droom en illusie in stand dat ze zelf ooit ook eens rijk en beroemd zullen worden.
• De opdringerige reclameterreur die alomtegenwoordig haar verleidingsboodschap verkondigd zorgt doelbewust voor ontevredenheidsgevoelens en koopzucht. De industrie is er in geslaagd haar wil op te leggen en mensen vrijwillig te laten deelnemen in hun programma’s. Merken zorgen voor een identiteit, dit moet al beginnen bij de jeugd, die zonder merkkleding niet op het schoolplein kan komen. Maar ook volwassenen laten zich paaien met de verkiezing van de ‘beste reclame’, de Gouden Loekie, als absoluut dieptepunt (Zie artikel Consumentisme).
•  Al deze verschijnselen zijn geen meningen, het zijn feiten. De meeste mensen sluiten zich ervoor af en leven in hun materialistische welvaartscocon. Anderen kunnen er niet omheen om in te zien en/of te ervaren hoe de situatie werkelijk is. Dit heeft uitwerking op het onderbewuste en kan lijden tot depressie en negatieve gevoelens. Als er 800.000 mensen in deze maatschappij antidepressiva en een psycholoog of psychiater nodig hebben is het raadzaam ook eens de aandacht te vestigen op de kwaliteit van de samenleving waarin we leven en heeft de maatschappij misschien zélf een medicijn nodig. Het medicijngebruik daalt niet, dit is onveranderd. Het aantal zelfdodingen stijgt al een paar jaar tot c.a. 1700 per jaar, een stijging van 30%. Bijna dagelijks zien wie op de stations van de NS de boodschap op de aankondigingsborden staan: ‘Door een aanrijding met een persoon rijden er geen treinen’. 

Update 08.12.2014

Het aantal zelfdodingen is gestegen tot 1854 (in 2013) zo heeft het CBS vandaag bekend gemaakt. In 2011 bleek uit onderzoek dat mannen en vrouwen met een bijstands- of arbeidsongeschiktheidsuitkering vijf tot acht keer vaker zelfmoord plegen dan mensen met een baan, een heel duidelijk verband met de maatschappij dus.

Update 09.05.2016

Maatschappelijke problemen zoals werkeloosheid, woningnood, werkdruk/stress, leeftijdsdiscriminatie en discriminatie op grond van ras/huidskleur zijn de laatste jaren tot individuele problemen gemaakt, de overheid hoeft dan minder te doen en het individu moet het zelf oplossen.

Update 30.06.2016

Het aantal zelfdodingen is voor het 9e jaar op rij gestegen en was in 2015 1871. In 2007 was het aantal 1353. In 2015 stapten 223 mensen voor een trein, gemiddeld 4 personen per week. (Cijfers van het CBS).

Update 18.01.2017 (10 jaar later)

Een treffend interview met Paul Verhaeghe (zie onder) over de moderne neoliberale kapitalistische maatschappij. Zijn stelling: er zijn tal van ziekmakende elementen in de huidige neoliberale maatschappij. Over de flexibilisering van werk:

“Flexibilisering is een verbloemde uitdrukking om aan te geven dat bazen kunnen beslissen over wanneer ze iemand nodig hebben , hoelang en waarvoor- om vervolgens te zeggen ‘Dank u wel en tot de volgende keer’. Flexibilisering is een mooi woord om aan te duiden dat mensen te verbruiken grondstof zijn. Dit geeft een enorme onzekerheid. het bevorderd in eerste instantie angst. De angst heb ik volgende maand nog een baan. De stap van angst naar depressie is niet zo groot”.

Over de maakbaarheid van de mens als nieuwe fase van het sociaal-darwinisme waar succes of mislukking bij het individu terecht komt:

“Iedereen is auteur van zijn eigen succes of mislukking. Dus als je het niet maakt is het je eigen schuld. Dan heb je foute keuzes gemaakt of niet genoeg je best gedaan”. “Bovendien wordt in het neoliberalisme de maakbaarheid uitsluitend professioneel economisch bekeken. Het volstaat niet dat je een goede musicus wordt, je moet er ook heel veel geld mee verdienen. Anders telt het niet mee”.

Hij beschrijft dat de mens gedwongen is hypercompetitief te zijn, voortdurend in competitie met anderen. Samenwerken wordt op deze manier veronachtzaamd.

Over politiek:

“Om de zoveel tijd krijgen we wel nieuwe regeringen, maar of deze het accent wat linkser of wat rechtser leggen, ze doen exact hetzelfde.”

Het neoliberalisme gaat uit van macht, het presenteert zich als de realiteit zonder dat er een alternatief is en zet mensen tegen elkaar op, hier worden ze ziek van.

(Paul Verhaeghe (1955) is hoogleraar Psychoanalyse en Klinische Psychologie aan de universiteit van Gent, België. In 2012 schreef hij een boek onder de titel ‘Identiteit’).

(Dit artikel is 10 jaar oud en ik sta er nog helemaal achter, er wordt niets aan veranderd).

Update 09.12.2017 (10 jaar later)

Veel analyses die ik al lang heb zijn bevestigd, ook over het onderwerp depressie. Vandaag in de Volkskrant (katern Sir Edmund, pagina 10 t/m 15) enkele analyses die ik zelf in 2007 opschreef, 10 jaar geleden.

Kop boven het artikel: ‘De maatschappij díé heeft een stoornis’. Onderschrift: ‘Waarom het beter is de oorzaak van depressie aan te pakken, en niet alleen de symptomen’. Inleiding van het artikel: ‘Bij psychische aandoeningen worden oorzaak en oplossing  altijd bij het individu gezocht. ….is de vraag of er niet meer oog moet komen voor de samenleving’.

Een adviesorgaan van de overheid, de RVS (Raad voor Volksgezondheid en Samenleving) schrijft in haar rapport ‘Recept voor maatschappelijk probleem’: “Als de maatschappij het probleem is, is een recept niet de oplossing”. Dat is mijn conclusie in 2007: “Als er 800.000 mensen in deze maatschappij antidepressiva en een psycholoog of psychiater nodig hebben is het raadzaam ook eens de aandacht te vestigen op de kwaliteit van de samenleving waarin we leven en heeft de maatschappij misschien zélf een medicijn nodig”. 

In het rapport wordt ook het verband gelegd tussen depressie (en burn-out) en werkeloosheid, flexibilisering van de arbeid, mantelzorg, schuldenproblematiek, prestatiedruk,  ea. Niet verwonderlijk dat Paul Verhaeghe (die ik boven ook citeerde) ook wordt aan gehaald. Ook Trudy Dehue, wetenschapsfilosoof die een aantal boeken schreef over depressie als uitvloeisel van maatschappelijke factoren (boek met de veelzeggende titel De depressie-epidemie) komt aan het woord.

“Maatschappelijke problemen zoals werkeloosheid, woningnood, werkdruk/stress, leeftijdsdiscriminatie en discriminatie op grond van ras/huidskleur zijn de laatste jaren tot individuele problemen gemaakt, de overheid hoeft dan minder te doen en het individu moet het zelf oplossen”. Dit schreef ik in 2016. Dit is de bezuinigingskant van het verhaal, de zelfredzame samenleving en de participatiemaatschappij (die tijdens de crisis ineens naar voren kwam als bezuinigingsmaatregel). Tegelijkertijd, maar tegengesteld, is er de medicalisering van problemen, er zijn verzekeringen en doktoren die maar wat graag tot behandeling overgaan en bijvoorbeeld pillen willen voorschrijven of een therapeutisch traject voorstellen. De medische sector heeft zeer veel invloed (dat is al lang bekend en er gebeurt niets aan), hier gaan miljarden in om en ze willen allemaal geld verdienen.

Iets nieuws dat ik las is dat eenzaamheid gemedicaliseerd gaat worden, gepsychiatriseerd als een stoornis, dan is het een individueel probleem gemaakt.

Ik heb ooit gezegd dat de helft van de mensen die bij een dokter komt ziek is van de maatschappij. De meeste mensen durven dat niet te benoemen en zoeken de problemen bij zichzelf (zie boven). Doktoren zullen meevoelen met de patiënt en luisteren, maar uiteindelijk zullen ze de bekende wegen bewandelen van adviezen (hardlopen en/of mindfulness het panacee tegen een gestreste maatschappij), een anti-depressiva voorschrijven of therapie aanbevelen. In 2007 heb ik bovenstaande analyse naar mijn huisarts gestuurd (aangezien ik nooit naar een dokter ga). Na een week of twee belde hij mij op (en dat was heel netjes). We hadden er een gesprek over, maar hij zei toen: “De maatschappij kan ik niet veranderen”.

Ik denk dat er nog veel meer op deze maatschappij afkomt in de toekomst. Dit analyseerde ik in een filosofische context in de artikelen over Albert Camus en Friedrich Nietzsche (zie zijbalk rechts).

Het rapport heb ik gedownload en zal ik lezen. (Te vinden op de website: https://www.raadrvs.nl/publicaties/item/recept-voor-maatschappelijk-probleem) Misschien kom ik er nog op terug.

Update 11.12.2017

Het rapport gelezen. Goed leesbaar, goede inhoud. Er is grijs gebied en spanningsveld tussen persoonlijke ervaringen en de reactie van het individu en maatschappelijke gegevenheden. We weten echter dat goede rapporten en niet of weinig toe doen. Echte veranderingen moeten van de politiek komen en elders op dit blog heb ik beschreven hoe in Nederland echte fundamentele veranderingen worden tegengehouden door een economisch-politieke elite. Illustratief was een ander artikel in Volkskrant van zaterdag waarin een journalist verslag doet van 5 maanden werken voor een bekend Amerikaans taxibedrijf. Dit type, vaak Amerikaanse, bedrijven wordt als de nieuwe toekomst gezien, hoog technologisch met relatief weinig werknemers, hoge winsten en gebruik makend van belastingparadijzen (zoals Nederland). De werkomstandigheden zijn 19e eeuws met lage lonen en lange werktijden (met de pet in de hand wachten op werk). De hele arbeidsmarkt staat onder deze druk. De lonen in Nederland worden al jaren opzettelijk laag gehouden, dat is meermaals onderzocht en wordt onderschreven door economen. Hier worden mensen ziek van.

Maar zoals gezegd ik zie naast de maatschappij als oorzaak voor psychische problemen ook onze westerse cultuur als problematisch. Dit beschreef ik oa in het artikel over Nietzsche.

De post-christelijke liberaal-kapitalistische consumptiemaatschappij, waar het hoogste doel produceren en consumeren is geworden, met zijn amusementsindustrie, sociale media en overvloedige aandacht voor trivialiteiten, misdaad en celebrities, is leeg en oppervlakkig waardoor vage onbestemde ontevredenheidsgevoelens ontstaan die zich uitten in irrationele handelingen, medicijngebruik en de vlucht in drank, drugs en pornografie. Dat is wat ík zeg.

Update 12.12.2017

Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft een onderzoek gedaan naar de stand van het land en het welbevinden van de Nederlander en een vergelijking gemaakt met 25 jaar geleden. De conclusie is dat het GOED gaat in Nederland, alleen de armoede is toegenomen, maar verder is bijna iedereen tevreden en is alles beter dan vroeger. Er wringt hier iets. Ik denk dat de talkshows weer genoeg stof hebben om een paar avonden te vullen.

Update 14.03.2018 (11 jaar later)

‘Ik heb ooit gezegd dat de helft van de mensen die bij een dokter komt ziek is van de maatschappij’. Zie boven. Vandaag in de Volkskrant een goed artikel over een huisarts in Rotterdam. Treffende uitspraken.

Uit het artikel:

De lage lonen, daar ergert Galesloot (de dokter) zich bijvoorbeeld aan. En de onzekerheid, die gierende onzekerheid. Mensen worden voor de gek gehouden met hun nulurencontracten, zegt hij. Dat is echt misdadig. Want dan gaat het werk een paar keer niet door en moeten die mensen toch het eten, de zorgpremie en de huur betalen. Lukt niet. Zit je zo 1.000 euro in de schuld. Hoe ga je die terugbetalen? Niet dus. En na verloop van tijd is de schuld vertienvoudigd. Want er zijn genoeg incassobureaus die boete op boete op boete stapelen, waardoor de schulden verder oplopen. De overheid gedoogt het, zegt Galesloot. En zo neemt de schuldenproblematiek alleen maar toe. En dan komen ze bij hem. Want schulden zorgen voor stress en stress leidt tot pijn en met pijn komen ze naar de dokter. Sommige mensen zijn bang dat ze ernstig ziek zijn, maar dat is meestal niet zo. Als Galesloot doorvraagt, blijken de klachten in veel gevallen terug te voeren tot die penibele financiële situatie.

Schulden zorgen voor stress, stress lijdt tot pijn en dan gaan mensen naar de dokter. Ik schreef het al eerder. Maar het is inmiddels wel duidelijk dat er in Nederland niets veranderd.

In een ander artikel stond dat veel huisartsen overbelast zijn, ze kunnen het werk niet meer aan. Toch is de algemene teneur, vooral uitgedragen door de verantwoordelijken, dat het in Nederland goed gaat.

Update 17.03.2018

Er is sinds enige tijd een zelfmoordpoeder dat tot voor kort makkelijk verkrijgbaar was bij een particulier stel. Het zijn makkelijk verkrijgbare chemicaliën, oa in Duitsland. De bekendheid van het poeder is ontstaan door een organisatie die een vrijwillig levenseinde voor mensen die dat willen mogelijk heeft gemaakt zonder dat er een arts bijkomt die euthanasie volgens de officiële wettelijk vastgelegde procedures kan toepassen.

Het stel dat het poeder verkocht (via een webshop, om er winst mee te maken) gaf beslist geen goede indruk van betrouwbaarheid, er wordt na de zelfmoord van een meisje dat het poeder bij hen kocht een onderzoek gedaan. Dit is absoluut niet de weg we moeten opgaan en moet worden verboden.

Wat echter toch het meest verbaasd is is dat een grote toeloop is geweest (meer dan 20.000 mensen) op die organisatie om het poeder te verkrijgen (je moet eerst lid worden en een tijd ingeschreven zijn): waarom willen er toch zoveel mensen dood? of willen ze het middel in huis hebben voor het geval dat? (ik hoop het laatste), dat is de vraag die hier naar voren komt. Misschien moet de overheid daar eens onderzoek naar doen. Schiet de geestelijke gezondheidszorg niet tekort in Nederland? 

Wat een opvallend gegeven is, dit is al langer bekend, is dat binnen beroepsgroepen waar de mogelijkheid voor suïcide relatief makkelijker is het ook vaker gebeurd: medici die makkelijk bij medicijnen kunnen komen en beroepen waar een wapen voorhanden is. Het laat toch zien dat zelfdoding vaker voor zou komen als het makkelijker zou zijn om aan een methode te komen.

Wereldwijd schijnen er jaarlijks 800.000 mensen zelfmoord te plegen (gegevens van de WHO), Een gegeven dat je niet zo vaak leest, maar tot nadenken stemt.

Het zelfmoordcijfer in Nederland is in aantal gestegen, maar aangezien de bevolking sinds de jaren 1980 met 3 miljoen mensen is toegenomen, is het statistisch gezien gedaald. Echter sinds het begin van de crisis in 2007 is het statistisch gezien gestegen en dat is verontrustend en bevestigd mijn bovenstaande analyses van het verband tussen de maatschappij en depressie/medicijngebruik/zelfmoord. (Gegevens van CBS).

Denk nog wel eens aan psychiater Andries van Dantzig (1920-2005) die gezegd heeft dat er naast iedere dokter een psycholoog zou moeten zitten. Waarmee hij bedoelde dat de geestelijke gezondheidszorg veel meer aandacht nodig had. Hem hoorde ik op de radio zeggen dat er gemiddeld iedere week een kind door de eigen ouders wordt vermoord (50 kinderen per jaar). Niet minder dan schokkend.

We staan nog maar aan het begin van deze problematiek van het zelf gekozen levenseinde. De babyboomgeneratie die nu oud gaat worden is een heel zelfbewuste generatie die zijn hele leven in autonomie heeft kunnen leven…..De vergrijzingsgolf is al aan de gang, door de medische wetenschap kunnen mensen steeds langer in leven blijven, in leven gehouden worden…..

Heb ooit het verhaal gehoord of gelezen van de Native Americans (de oorspronkelijke bewoners van Amerika, meestal indianen genoemd). Als iemand oud was en aan het eind van zijn of haar dagen en de draagkracht van de samenleving aan de orde was, dan ging zo iemand vrijwillig de natuur in om ergens te sterven…. Ik kan het verhaal nergens meer terugvinden, maar de gedachte is eigenlijk humaan. In het westen zijn wij heel ver van de natuur af komen te staan. Men is onterecht gaan denken dat de medische wetenschap alles wel op zal lossen.

• Ondertussen verschijnen er diverse rapporten en onderzoeken dat de meerderheid van de mensen in Nederland gelukkig is, 9 van de 10 personen is gelukkig (onderzoek CBS onder 7000 mensen). Wat opvalt is dat dit stabiel is gebleven sinds 2013, de economische crisis was toen nog in volle gang (dat vind ik vreemd). Mensen met een uitkering zijn minder gelukkig en daar zit wel logica in.
• Nederland staat internationaal gezien op plaats 6, de Scandinavische landen staan al tijden bovenaan wat betreft gelukkige mensen (onderzoek Verenigde Naties).
• Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) heeft onderzocht dat er op dit moment (maart 2018) meer optimisten dan pessimisten zijn, voor het eerst sinds 10 jaar (daar zit wel logica in, want de ergste economische crisis sinds de jaren 1930 begon 10 jaar gelden in 2008 en is nu ogenschijnlijk voorbij…..).

Update 28.05.2018

NEDERLAND IS AF. WE ZIJN KLAAR.

Het CBS (Centraal Bureau voor Statistiek) onderzoekt de maatschappij en brengt de laatste tijd opvallend veel rapporten uit met positief nieuws. Het rapport vandaag laat zien dat het vertrouwen van de burger in totaliteit is toegenomen. Het vertrouwen in instituties, zoals rechters, politie, Tweede Kamer en Europese Unie is gegroeid in de afgelopen jaren.

Tekst CBS: In 2017 zei 41 procent vertrouwen te hebben in de Tweede Kamer, 43 procent in de EU. Dat is meer dan in 2016 (37 en 36 procent). Ook het vertrouwen in de politie, banken, grote bedrijven en ambtenaren is gestegen. In de politie en rechters heeft ruim 70 procent van de bevolking vertrouwen, in het leger 65. Het vertrouwen in de pers (32 procent) en de kerk (31 procent) is weinig veranderd. 

Nader beschouwd:

• 41% heeft vertrouwen in de Tweede Kamer, dat is niet veel.
• 43% in de EU, dat is niet veel.
• De pers 32%, en de kerk 31%, dat is erg weinig.
• 70% procent van de bevolking heeft vertrouwen in de politie en rechters, dat is veel.
• Het onderzoek gaat over de periode 2012 tot 2017. Dat zijn de crisisjaren waarin de werkeloosheid sterk is gestegen, dit kan een onderzoek beïnvloeden.
• In de andere instituties heeft een minderheid vertrouwen.
• Als je dit omkeert: Meer dan 60 % van de mensen heeft weinig of geen vertrouwen in: de politiek, de EU, banken, grote bedrijven, ambtenaren, pers en kerk. Dat is erg weinig. Dit is mijn inziens (mede) een verklaring voor het ‘populisme’ dat de samenleving splijt en zorgt voor spanningen.

Tekst CBS: Het vertrouwen in medemens en instituties verschilt tussen bevolkingsgroepen, waarbij vooral leeftijd en het opleidingsniveau onderscheidend zijn. Jongeren en hoger opgeleiden hebben doorgaans meer vertrouwen dan ouderen en lager opgeleiden.

• Hoger opgeleiden redden zich altijd wel, ze hebben goede netwerken vanaf hun studie en komen elkaar een leven lang tegen in formele en informele circuits.
• Jongeren hebben de ‘plicht’ om optimistisch te zijn, dat is altijd zo.

Wat bij dit rapport opvalt is de presentatie door het CBS die een positieve insteek heeft, alle media hebben dit ook zo overgenomen, en de echte inhoud die na analyse toch wat sceptisch maakt.

Eerder deze maand verscheen een ander rapport: de Monitor Brede Welvaart 2018. Ook in dit rapport komt naar voren dat hoger opgeleiden, en dan autochtone, het beter hebben.

Ik zie dit anders, ik bezie het totaal, inclusief de cultuur waarin we leven. Tevens moet men mondiaal kijken, men kan kan niet zeggen: we hebben het hier goed, wat er in de rest van de wereld gebeurd kan me niet schelen. ‘Wij’ in het westen hebben de ellende uitbesteed aan andere landen en werelddelen: kleding uit lagelonenlanden, goedkope grondstoffen uit Afrika, CO2 uitstoot met mondiale gevolgen enzovoort.

Over de cultuur: “De post-christelijke liberaal-kapitalistische consumptiemaatschappij, waar het hoogste doel produceren en consumeren is geworden, met zijn amusementsindustrie, sociale media en overvloedige aandacht voor trivialiteiten, misdaad en celebrities, is leeg en oppervlakkig waardoor vage onbestemde ontevredenheidsgevoelens ontstaan die zich uitten in irrationele handelingen, medicijngebruik en de vlucht in drank, drugs en pornografie”. (Zie boven).

Een sterke perceptie hebben betekent niet dat je gek bent, maar het kan je wel gek maken. (Uit de film Rumble Fish, 1983).

Een bijzondere analyse van de Belgische psychiater Dirk de Wachter (1960): Dirk de Wachter Uitgezonden door de Nederlandse tv in  2013, maar actueler dan ooit.

Mijn analyse uit 1992: “Fukuyama heeft Nietzsches ‘laatste mens’ onderdeel gemaakt van zijn betoog. Voor Nietzsche was de laatste mens het grootste schrikbeeld, het is de huidige zelfgenoegzame burger die zich, weliswaar steeds eenzamer, wentelt in materiële luxe zonder zich nog ergens over te bekommeren. Toch sluimert ergens de onvrede omdat de kapitalistische welvaarts- en verzorgingsstaat met al haar materiële genoegens en zekerheden geen recht weet te doen aan de geestelijke verlangens van de mens. Ook de permanente bedreiging van welvaart en koopkracht zorgt voor een chronisch gevoel onzekerheid”. “(…..) het zijn alle pogingen om een geestelijk en moreel vacuüm op te vullen en een collectieve identiteitscrisis te bedwingen”. (Uit De Geschiedenis herhaalt zich, zie zijbalk rechts).

Update 03.07.2018

Het aantal zelfdodingen is gestegen tot 1917 personen (in 2017), het Centraal Bureau voor Statistiek heeft dit bekend gemaakt. Er is een stijging onder jongeren onder de 20 jaar.

Veel jongeren zijn depressief, dat verbaasd nog steeds, jong zijn kan problematisch zijn, maar depressiviteit is niet nodig. Jongeren moeten optimistisch zijn en veel levensvreugde hebben. Er is een verband met de maatschappij waarin we leven. De prestatiedruk is enorm, vragen worden hier niet bij gesteld. Het doel van campagnes tegen depressiviteit is het individu zich te laten aanpassen aan de maatschappij, bij de maatschappij zelf worden geen vragen gesteld (zie bovenaan in 2007, 11 jaar geleden). Deze maatschappij blijft dezelfde moraal en uitgangspunten hanteren waar veel mensen ziek van worden. Deze stelling van mij uit 2007 blijft staan.

Er is al een aantal jaren een zelfmoord preventie telefoon en website (113.nl).

Update 25.08.2018

Uit de Volkskrant vandaag: Psychische klachten vormen de grootste kostenpost in de gezondheidszorg.  Er wordt voor bijna 7 miljard euro aan anti-depressiva geslikt. Kosten van ziekteverzuim, productieverlies en arbeidsongeschiktheid zijn meegerekend. Volgens rapporten van het RIVM zullen de kosten ook de komende jaren blijven stijgen, meer dan alle andere zorguitgaven. Door mij geschreven in 2007: “Als er 800.000 mensen in deze maatschappij antidepressiva en een psycholoog of psychiater nodig hebben is het raadzaam ook eens de aandacht te vestigen op de kwaliteit van de samenleving waarin we leven en heeft de maatschappij misschien zélf een medicijn nodig”. 

Alle politici halen de onderzoeken aan dat Nederlanders tot de gelukkigste mensen op de wereld behoren, zoals uit onderzoek zou blijken. Vooral de huidige minister-president haalt dit vaak aan ter verdediging van zijn beleid. Maar het is het een of het ander: óf je bent het gelukkigste land op aarde óf er wordt massaal anti-depressiva geslikt en dan ben je dus niet het gelukkigste land.

Update 20.09.2018

Er komt onderzoek naar de bevolkingsgroei, want de verwachting is dat er over 40 jaar 3 miljoen mensen (hoofdzakelijk door immigratie) bijgekomen zijn, waarmee het bevolkingsaantal op 20 miljoen zou komen. In 2007 zei ik al dat Nederland veel te vol is, de bevolkingsdruk is te hoog, daardoor zijn ook psychische problemen ontstaan. Het is altijd een taboe geweest, in de jaren 1990 was er een beweging die dit aankaartte, maar ze werden belachelijk gemaakt (hun aanpak was echter wel provocerend (maximaal 10 miljoen mensen), dat moet gezegd worden).

Wat ook een rol speelt in deze tijd en in dit Dossier (11 jaar oud) is dat mensen psychisch onder druk zijn komen te staan in de afgelopen decennia door een combinatie van factoren. Hun identiteit, het meest wezenlijke en eigene dat een mens heeft, staat onder druk. Alles is op een glijbaan terecht gekomen: wie ben je als man, wie ben je als vrouw, hoe verhouden man en vrouw zich tot elkaar (#metoo). Mogen we nog trots zijn op de Nederlandse historie. Mag Zwarte Piet nog. Ook de multiculturaliteit in de samenleving zorgt voor onzekerheid. In de eerste plaats bij de mensen die uit een andere cultuur hiernaartoe zijn gekomen (ik schreef erover in Dossier Migratie) inmiddels derde generatie en ook bij autochtonen die hun wijken hebben zien veranderen en het gevoel hebben dat ze hun identiteit en tradities kwijt raken. Ondanks de louter positieve berichten over de economie (na 10 jaar crisis) moeten veel mensen het doen met kleine, soms tijdelijke, baantjes, overal worden mensen uitgeknepen en uitgebuit en een economisch-politieke elite heeft de macht in handen, drukt al jaren de lonen en zegt vervolgens dat de mensen tevreden moeten zijn en dat Nederlanders de gelukkigste mensen op de wereld zijn.

Update 31.01.2019

Treffend bericht in de Volkskrant vandaag: onderzoeksorganisatie TNO gaf een rapport uit over werk en arbeidsomstandigheden. Uit het onderzoek blijkt dat de groep werkenden met burn-out in de periode 2007 tot 2017 is gegroeid van 11 naar ruim 16 procent. Enkele punten:

• Er moet harder gewerkt worden en werkers hebben minder te zeggen.
• Het werk is veeleisender geworden, mensen moet steeds meer bevelen opvolgen en hebben minder zelfstandigheid in hun werk.
• Er zijn meer psychische problemen en er is meer arbeidsverzuim.
• De economische crisis heeft bijgedragen aan deze problematiek
• Tijdens en na de crisis moet hetzelfde werk met minder mensen gedaan worden.
• 5% van de werkers ervaart hogere taakeisen en 7% ervaart minder autonomie (in totaal bijna de helft (ten opzichte van 2007).
• Problemen zijn er vooral in het toegenomen uitzendwerk/flexwerk/part-timewerk/oproepkrachtwerk.

Ik voeg er aan toe dat dit hele verhaal tegenwoordig gebracht wordt als: ‘het gaat goed met de economie’, ‘het gaat goed met Nederland’, Nederland is zo’n ‘fantastisch land’ en dergelijke. Er is een groot contrast met de realiteit. Vandaar dat de zogenoemde ‘populistische’ partijen nog steeds een groeiende aanhang hebben. Tevens valt op dat het cynisme over de politiek enorm is toegenomen en in het bijzonder de afkeer van de VVD en MP Rutte (die nu 9 jaar in functie is, zie Dossier VVD).  

In 2007 schreef ik al over deze problematiek, zie boven.

Update 30.03.2019

Een interessant interview met de Belgische psychiater Dirk de Wachter. (Volkskrant 30.03.2019). Ongelukkig zijn hoort erbij en mag. Hij geeft een heel mooie analyse van de huidige maatschappij en cultuur.

Alinea’s die ik begin jaren 1990 schreef:

‘Hoe de geestelijke leegte opgevuld kan worden, nu de ballonnen met illusies over hemelse en aardse paradijzen zijn doorgeprikt, is een vraag waarop geen eenduidig antwoord mogelijk is. Deze vraag, die waarschijnlijk de belangrijkste vraag voor de toekomst zal zijn, zal ieder voor zich moeten beantwoorden’. 

En: ‘Voor Nietzsche was de laatste mens het grootste schrikbeeld, het is de huidige zelfgenoegzame burger die zich, weliswaar steeds eenzamer, wentelt in materiële luxe zonder zich nog ergens over te bekommeren. Toch sluimert ergens de onvrede omdat de kapitalistische welvaarts- en verzorgingsstaat met al haar materiële genoegens en zekerheden geen recht weet te doen aan de geestelijke verlangens van de mens’. 

En: ‘Het kapitalisme zonder God heeft de mensen niets te bieden’. 

Update 07.06.2019

Mooi interview vandaag in de Volkskrant met filosofe/programmamaakster Stine Jensen. Enkele zinnen: “Waarom gaan we massaal naar coaches?”. In een tv programma dat ze maakte zegt een coach: “Als veel mensen een burn-out hebben en  iedereen gaat individueel op zoek naar een coach, dan behandel je niet de laag die eronder. Niet de 24-uurs economie, waarin voortdurend productiviteit wordt verwacht en we ons over de kop blijven werken”. Ik schreef het in 2007, 12 jaar geleden (zie boven).

Nature + Nurture (karakter + opvoeding) = identiteit = authenticiteit.

Update 21.03.2020

De coronapandemie is gaande, mensen wordt verzocht thuis te blijven, café’s en restaurants zijn gesloten. De maatschappij is ontwricht en we staan nog maar aan het begin van iets dat maanden, misschien de rest van het jaar kan duren. De psychische belasting voor het individu is hoog. Waar het toe gaat leiden is niet te voorspellen. In de Volkskrant vandaag een interview met psychiater Witte Hogendijk (1960) gespecialiseerd in depressie. Hij is niet pessimistisch. Hij spreekt van een experiment of nature. Rationeel zijn is verstandig is zijn aanbeveling.

Zelf ben ik niet zo optimistisch, dit is voor veel mensen de grootste beproeving die ze in hun leven meemaken en hopelijk ook zullen meemaken, alleen oorlog is ingrijpender. Er zijn generaties opgegroeid die alleen welvaart en voorspoed hebben gehad, afgezien van de economische crisis van 2008. De Tweede Wereldoorlog is dit jaar 75 jaar geleden (1945). In andere landen is er al de zogenoemde lockdown, huisarrest voor enkele weken, militairen op straat. Wellicht krijgen we dat in Nederland ook…….

Update 20.08.2020

Geschreven op 21 maart: ‘De maatschappij is ontwricht en we staan nog maar aan het begin van iets dat maanden, misschien de rest van het jaar kan duren. De psychische belasting voor het individu is hoog’. De rest van het jaar was te optimistisch, dit gaat jaren duren. We zien allerlei psychische verschijnselen, fenomenen zelfs. We zien vreemde complottheorieën en heel veel mensen die simpelweg ontkennen dat er een virus is. Mensen ervaren een existentiële dreiging door sociale isolatie, werkeloosheid en dreigende armoede.

Ik zie het als een slecht toneelstuk waarin de wereld terecht is gekomen, misschien een klucht. Denk dan aan mijn voorspelling in de jaren 1990: ‘De beschaving zal eindigen als een klucht’. Waarom ik dat toen schreef weet ik niet, een gedachte borrelt op en ik schijf alles op.

Maar ook kan men denken aan mensen die 5 jaar in een concentratiekamp zaten tijdens de Tweede Wereldoorlog en het overleefden maar er daarna een heel leven verder mee moesten. De Frans-Duitse cultuurzender ARTE had er laatst een thema avond over. In de extremen leert men de mens kennen, ten kwade, maar ook ten goede….

Update 07.06.2021

Uit 2007: De bevolkingsdruk is toegenomen, van 1990 tot 2000 groeide de bevolking in Nederland met een miljoen mensen tot 16 miljoen inwoners, het bevolkingsaantal stijgt verder. Nederland heeft nu 17.5 miljoen inwoners, sinds ik dit schreef in 2007 zijn er dus 1.5 miljoen mensen bijgekomen. De groei gaat door tot 20 miljoen is de verwachting (reguliere bevolkingsgroei, arbeidsmigratie, vluchtelingen). Men wil 1 miljoen huizen (in 8 jaar, 2030) gaan bouwen om de wooncrisis (zie Dossier Woningnood) op te lossen, bouwgrond is er niet, de stikstofproblematiek verhindert het bouwen, want de landbouwsector is te groot geworden…..

Een bijzondere documentaire van Omroep Human over de inwerking van de pandemie op de mens, de oorzaken en oplossingen:

https://www.2doc.nl/documentaires/series/2doc/2021/zand-in-de-machine.html#

Update 31.05.2022 (15 jaar (!) later)

De wereld van vandaag met corona (lijkt voorbij, maar opleving in de winter is mogelijk), de klimaatcrisis, de biodiversiteitscrisis, milieuvervuiling, dreigingsniveau terrorisme en tot slot een allesvernietigende oorlog vlakbij die doet denken aan oorlogen van lang geleden, geeft weinig reden tot vrolijkheid. Veel mensen hebben het er moeilijk mee, vooral jongeren. Maar de mens is erg flexibel, tegenslag kan snel vergeten zijn.

Overcome your fears or lose….

Lees ook diverse ander berichten en Dossiers, oa: De angstmaatschappij

Update 01.12.2022

De psychische nood is hoog in Nederland blijkt uit een onderzoek van het Trimbos Instituut. Mogelijke redenen die genoemd worden zijn prestatiedruk en ongelijkheid.

We hebben echter geen onderzoeken nodig om te zien waarom mensen onzeker zijn geworden, lees boven wat ik in 2007 (15 jaar geleden) schreef (wordt niets aan veranderd). De wereld van vandaag is ongekende puinhoop met multiple crises. Wat mensen direct raakt is de overstelpende hoeveelheid nieuws dat iedere dag wordt uitgestort (sommige mensen hebben nieuws als push-bericht (doe het niet!). Nieuws zonder context of oorzaak, waarmee men zich geen raad weet. Ik schreef er in diverse Dossiers over. Maar praktische zaken zijn het belangrijkst (waarbij men zich afvraagt hoe het mogelijk is dat we ons hier zorgen over moeten maken in de 21e eeuw): kan ik de rekeningen nog betalen, is er genoeg gas om mijn huis in de winter te verwarmen, komt er hier ook oorlog, is er een woning voor mij (jongeren), wat gaat er met de klimaatverandering gebeuren, komt er een nieuwe pandemie met een ander virus, wordt Nederland niet te vol met 20 miljoen mensen (om maar wat te noemen…).

Update 06.04.2023 (16 jaar later)

Deze maatschappij is overspannen (op vele gebieden, niet alleen NL, want het zit in de (vooral Westerse) cultuur zelf). Multiple-crises maken mensen ziek, vooral jongeren (bijna de helft) is somber. Jeugdzorg zelf is in crisis. De partijen die decennia regeerden hebben geen antwoorden meer, men ziet politici stuntelen en hakkelen. Alles moet weer teruggedraaid worden: flexibel werk (zie boven in 2007) is toch niet goed, laag minimumloon (zie boven) is toch niet goed en leidt tot armoede en voedselbanken (onnodig in een rijk land). Er geen begin van herstel te zien, dit komt omdat de analyses niet goed zijn, het is als pleisters plakken op een botbreuk…

Lees ook (als er tijd voor is): Friedrich Nietzsche (1844-1900) over religie en cultuur, Spiegeltjes en kralen over sociale media.

Update 06.12.2023 (17 jaar later)

Geen aanvullingen en aanpassingen.

Update 14.01.2024

• 1.2 miljoen mensen slikt antidepressiva.
• Veel mensen krijgen antidepressiva omdat er wachtlijsten zijn voor psychologische zorg.
• De gebruikte middelen zijn steeds sterker geworden en zijn verslavend. Het kost grote moeite er weer van af te komen.
• Veel jongeren slikken antidepressiva. Jongeren zijn de toekomst, een maatschappij die niet voor jongeren kan zorgen heeft gefaald.
• De werking van antidepressiva wordt niet bewezen geacht.
• De problematiek staat niet de politieke agenda.
• Een noodplan werd door de formerende partijen in de Tweede Kamer weggestemd.
• Enzovoort.

Het is een teken des tijds. Mensen keren zich af van de maatschappij hoewel ze zich er niet bewust van zijn.

Update 08.04.2024

We leven in de tijd van schaarste hoewel dit niet het eerste is waar men aan denkt in Nederland en het Westen. Echter, schaarste is er aan ruimte, schone lucht, geen geluidshinder hebben, schoon water, elektriciteit, woningen, psychologische hulp (voor voor jongeren) enzovoort. Maar schaarste moet eerlijk worden verdeeld, want de welvaartsverschillen zijn heel groot (een taboe) tussen haves-and-haves-nots (een taboe).

Eigen onderzoek van de afgelopen jaren heeft aangetoond dat veel problematieken (armoede, botsing van culturen, vervuiling etc) samenkomen in de steden, terwijl aan de randen van de steden en in de buitengebieden er weinig problemen zijn. In de buitengebieden staan de huizen met een tuin, een elektrische auto voor de deur en een eigen laadpaal.

Aanvullingen mogelijk.

(C) Copyright Ronald Puma (tekst en foto’s)

De auteur studeerde geschiedenis en aardrijkskunde en heeft voor beide vakken de onderwijsbevoegdheid.

Dit artikel is tot stand gekomen zonder subsidie en/of crowdfunding.

Fotogalerij (alle foto’s zijn te koop):