Dossier Broeikaseffect (CO2)

(Geschreven in 1981). Update 2023. De conclusies zijn dit jaar 42 jaar oud.

Update 2014, 33 jaar later, conclusies van het Verenigde Naties IPCC klimaatrapport.

Update 2018: besluit sluiting kolengestookte centrales, zie onder.

Enkele conclusies uit 1981 uit mijn afstudeerscriptie (HBO) over het bouwen van nieuwe kolengestookte elektriciteitscentrales, het milieu, CO2, broeikaseffect en de opwarming van de aarde.

“Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komt de hoeveelheid koolstof die er in zit als kooldioxide vrij. Kooldioxide is op zichzelf een niet toxisch gas, maar de concentratie ervan in de lucht heeft een belangrijke invloed op het klimaat. (…..). De warmte kan er dus wel in maar er moeilijk meer uit en daardoor ontstaat het zogenoemde broeikaseffect. (….).”
“De toename van het CO2 gehalte kan dus een temperatuurverhoging veroorzaken, hoewel die nog maar nauwelijks waarneembaar is. De verdubbeling van het CO2 gehalte zou de temperatuur op gematigde breedtes met 2 graden verhogen. (…). De poolijskappen zouden smelten en de zeespiegel stijgen. Vooral voor Nederland zou zoiets ernstig zijn (Breda aan Zee).”
“Een ander gevolg van de temperatuurverhoging zou een verandering van het wereldneerslagpatroon kunnen zijn. Gebieden eerst geschikt voor landbouw zouden kunnen verdrogen en droge gebieden zouden veel neerslag krijgen, wat ernstige bodemerosie zou veroorzaken.”
“Er heerst nog grote onzekerheid over de effecten die de verhoogde CO2 concentratie in de lucht zal hebben. Het probleem is dat er niets tegen de CO2 emissie te doen is, vandaar dat er in de toekomst misschien een radicale vermindering van het stoken van fossiele brandstoffen nodig zal zijn.”
“Het doel zal moeten zijn om het totale (energie)elektriciteitsverbruik drastisch te beperken of te stabiliseren. Er zal veel meer dan tot nu toe het geval is gezocht moeten worden naar energiebronnen die geen negatieve effecten op het milieu hebben zoals de zogenaamde stromingsbronnen wind en zon.”
“(….) zaken die niet binnen de economische sfeer vallen, zoals het milieu, maar eigenlijk ook bij de welvaart zouden moeten worden betrokken, worden onvoldoende onder de aandacht gebracht”.
“(…) wanneer je de mate van welvaart alleen afleidt uit de toename van de productie en het nationaal inkomen blijven de milieugoederen buiten beschouwing. De reden dat dit zo gegroeid is ligt aan het feit dat die milieugoederen altijd overvloedig voorhanden leken te zijn en ze vielen buiten de economische sfeer. Nu de milieugoederen echter ‘schaars’ zijn geworden is er een conflict ontstaan tussen productie en milieu. Daarom is het noodzakelijk dat niet meer de productiegroei als doel gesteld wordt voor de welvaart, maar een veel meer afgewogen doelstelling waar het milieu bij betrokken wordt”.
“Wat willen we: productie die is afgestemd op onmisbaarheid en maatschappelijk nut en in evenwicht met de natuur òf een ongecontroleerde productiegroei met de daarmee samenhangende milieuvervuiling en grondstoffen- en energieverspilling? Eigenlijk zijn we uit lijfsbehoud voor de mens genoodzaakt voor het eerste te kiezen……”

(Deze laatste zin vond men te dramatisch klinken, maar ik behaalde mijn diploma en onderwijsbevoegdheid).(Lerarenopleiding Gelderse Leergangen Nijmegen, vak aardrijkskunde (en geschiedenis).

(Cursivering en vet is gedaan bij plaatsing op dit blog).

(Deze afstudeerscriptie heeft vanaf 1981 tot de digitalisering in 2010 in de kast gelegen).

De hele afstudeerscriptie is op verzoek te lezen.

Update 13 april 2014 (33 jaar later, conclusies Verenigde Naties klimaatgroep IPCC)

(Tekst NOS): Alleen met stevige nieuwe maatregelen zal de uitstoot van broeikasgassen nog genoeg kunnen afnemen om de opwarming van de aarde te beperken tot 2 graden Celsius. Dat staat in het laatste deel van een rapport van het VN-Klimaatpanel IPCC, dat is gepresenteerd in Berlijn. Ondanks alle maatregelen om de uitstoot te beperken, steeg de uitstoot van CO2 in de afgelopen 10 jaar sneller dan ooit. Dit komt door de wereldwijde groei van de welvaart.

De energieproductie levert de grootste bijdrage aan de uitstoot, met 35%. Zonder stevige nieuwe maatregelen dreigt de temperatuur aan het eind van deze eeuw 3 tot 5°C hoger te worden dan voor de industriële revolutie. Vergeleken met nu zou de temperatuur 2 tot 4 graden stijgen.

Eerder spraken wereldleiders af dat de temperatuur met maximaal 2 graden zou mogen stijgen. Dit betekent dat de uitstoot in 2030 moet liggen op het niveau van 2010. In de jaren daarna moet de uitstoot verder dalen. Dit kan volgens het IPCC alleen als er een overgang komt naar een klimaatneutrale economie zonder fossiele brandstoffen, waarbij geen broeikasgassen meer worden uitgestoten. Volgens de VN moeten landen overschakelen op duurzame energiebronnen als windenergie, zonne-energie en biomassa.

(Hoeveel gelijk kan men krijgen).

Sinds 1990 brengt het IPCC eens in de zeven jaar een rapport uit met de nieuwste bevindingen op het gebied van klimaatverandering. Het doet dit in drie delen. Vandaag werd het derde deel gepresenteerd in Berlijn. De eerste twee delen verschenen in september en vorige maand.

Update 27.07.2015 (34 jaar later)

Een groep wetenschappers heeft een rapport geschreven waarin staat dat zelfs 2 graden temperatuurstijging veel meer invloed op het klimaat kan hebben dan waaraan men tot nu toe dacht. De analyses worden niet door alle wetenschappers gedeeld, dat moet erbij gezegd worden.

Zelf denk ik aan een ‘tipping point’ waar effecten elkaar gaan versterken. Simpel gezegd worden in 300 jaar, sinds de industriële revolutie (vanaf ca. 1750) kolen, olie en gas in de atmosfeer gebracht door ze op te stoken en CO2 uitstoot te veroorzaken. Fossiele brandstoffen zijn niets anders dan planten die miljoenen jaren geleden gegroeid zijn door de zon en zijn vergaan, het is opgeslagen zonne-energie. De mens stookt in 300 jaar alles op. Dat is het probleem.

Op een bepaald moment, wanneer weten we niet, maakt het niet meer uit of er geen verbranding van de fossiele brandstoffen kolen, olie en gas meer plaatsvind, het duurt dan weer eeuwen voor de temperatuur zal gaan dalen in plaats van stijgen, de gevolgen zullen echter voortduren: stijging van de zeespiegel, klimaatverandering, veranderende oceaanstromingen en smeltende ijskappen.

Wat vaak vergeten wordt te vermelden in de klimaatdiscussie is de exponentiële bevolkingsgroei. Er zijn nu 7 miljard wereldbewoners en de bevolkingsgroei gaat door naar 9 tot 11 miljard wereldbewoners eind van deze eeuw. (In het jaar 1800, pas 215 jaar geleden, waren er 1 miljard wereldbewoners, in 1960 3 miljard). Zeer veel mensen wonen in kustgebieden die klimaatgevoelig zijn, dus een zeespiegelstijging kan miljoenen mensen op drift doen raken (klimaatvluchtelingen) Nederland ligt voor de helft onder de zeespiegel en het is in economische zin de belangrijkste helft. In mijn afstudeerscriptie staat ook de zin: “Breda aan zee”….

Het heeft met menselijke hoogmoed te maken, de mens als ‘kroon op de schepping’. De meeste mensen hebben de illusie dat de mens ‘in control’ is. Dat is natuurlijk niet zo, de mens is een nietig wezen in een oneindig heelal. De natuur gaat haar eigen gang, met of zonder mens. Als je ’s ochtends onder een warme douche staat en je begrijpt niet dat het pure luxe is, ontgaat je iets……

Update 01.10.2015

In de Volkskrant vandaag een artikel over een leidinggevende bij de Engelse Bank die ervan uitgaat dat klimaatsverandering een gegeven is. Hij maakt zich in eerste plaats zorgen om de financieel-economische gevolgen, want hij ziet in dat de mens misschien heel veel fossiele brandstoffen ongebruikt zal moeten laten en in de grond moet laten zitten of zeer dure technieken nodig zijn om schadelijke uitstoot tegen te gaan. Dit zal zal een grote impact hebben op al die bedrijven en investeerders die in fossiele brandstoffen handelen of delven en daarmee op de economie als geheel.

Onbedoeld legt hij een aspect bloot waar het kapitalisme als economisch systeem heeft gefaald: korte termijn denken en handelen. Hij zegt dat ze in de financiële wereld en in de krediet verschaffing 3 jaar vooruit kijken, hooguit 10 jaar….

Update 14.12.2015 (34 jaar later)

195 landen hebben tijdens de klimaattop in Parijs besloten het gebruik van fossiele brandstoffen te beperken, meer gebruik te gaan maken van alternatieve energiebronnen en op deze wijze de stijging van de temperatuur op aarde te beperken tot 1.5 graden in deze eeuw.

Update 16.12.2015

Dit jaar heeft Nederland de grootste hoeveelheid kolen gebruikt in 25 jaar. Dit komt door de drie nieuwe kolencentrales die in gebruik zijn genomen.

Update 05.02.2016

(Laatste Update bij dit bericht, er is niets meer aan toe te voegen).

-De maximumsnelheid op veel autowegen gaat omhoog naar 130 km. Het is bekend dat autorijden luchtvervuiling veroorzaakt. Tevens overlijden mensen in Nederland eerder door het zogenoemde fijnstof.

-Volkswagen heeft jarenlang doelbewust voor extra luchtvervuiling gezorgd door sjoemelsoftware die ervoor zorgde dat de uitstoot van schadelijke stoffen hoger was dan toegestaan.

-Shell wil de komende decennia het beleid van het delven van fossiele brandstoffen niet aanpassen.

Bovenstaande 3 feiten van de afgelopen week doen denken aan een longkankerpatiënt die in het ziekenhuis ligt te roken.

In 1996 schreef ik over de noodzaak van een energie- en grondstoffenquotum: Energie en grondstoffenquotum
Kort verhaal over kolen (2017): Vroeger
Artikel over de consumptiemaatschappij: Consumentisme (Met Updates)

Update 18.05.2018 (Extra Update)

De cirkel is rond. In 1981 bouwde men nieuwe kolengestookte centrales, nu gaan ze dicht vanwege de milieueffecten, zie boven.

De 2 oudste kolengestookte centrales moeten in 2025 sluiten, de andere in 2030, zo is vandaag besloten door de regering.

Update 24.11.2018 (Extra Update)

De kolengestookte elektriciteitscentrale in Nijmegen wordt afgebroken, er komen zonnepanelen voor in de plaats. Dit is de centrale waar ik op 26 maart 1981 iemand interviewde voor mijn scriptie. De centrale heette toen PGEM (Provinciale Gelderse Elektriciteits Maatschappij ). De naam en eigenaar veranderde vele malen door de jaren heen (NUON, Electrabel).

Update 02.08.2019 (Extra Update)

‘Zelf denk ik aan een ‘tipping point’ waar effecten elkaar gaan versterken. Simpel gezegd worden in 300 jaar, sinds de industriële revolutie (vanaf ca. 1750) kolen, olie en gas in de atmosfeer gebracht door ze op te stoken en CO2 uitstoot te veroorzaken. Fossiele brandstoffen zijn niets anders dan planten die miljoenen jaren geleden gegroeid zijn door de zon en zijn vergaan, het is opgeslagen zonne-energie. De mens stookt in 300 jaar alles op. Dat is het probleem’. (Geschreven in 2015). De Australische wetenschapper en klimaatexpert Dr Joëlle Gergis vraagt zich in een artikel af of het beruchte ‘tipping point’ nu al is bereikt. De nieuwste berekeningen noemt zij schokkend. De eerdere berekeningen van het IPCC uit 2013 zijn waarschijnlijk te optimistisch en een stijging van de gemiddelde temperatuur van 2.8 tot 5.8 is mogelijk. In deze eeuw 2.9 tot 3.4. Zelfs de doelstelling van 1.5 tot 2 zal ernstige effecten hebben zoals smeltend ijs op Groenland en Antarctica en sterke stijging van de zeespiegel en extreem weer zoals droogte.
Veelzeggende cijfers: er is sinds de Industriële Revolutie 300 miljard ton CO2 in de atmosfeer gekomen door het gebruik van kolen, olie, gas, bruinkool ed.
Men berekent het aantal deeltjes CO2 in de atmosfeer: 280 in de tijd voor de Industriële Revolutie, nu 410, over 40 jaar 560 (een verdubbeling).

Het artikel: Joelle Gergis

Update 25.09.2019 (Extra Update)

De wereld is in rep en roer over de klimaatverandering, de opwarming van de aarde. De tegenstellingen nemen groteske vormen aan. Aan de ene kant het 16 jarige meisje Greta Thunberg met een emotionele speech. Zij neemt erg veel op haar schouders en mag wel uitkijken voor haar eigen gezondheid. Er ligt massahysterie op de loer. Aan de andere kant Leon de Winter met zijn columns in de telegraaf, hij ontkent klimaatverandering en voert deskundigen op die dat zeggen, het zijn uitzonderingen. Klimaathysterie (ook de ontkenners) is niet goed en niet nodig, er moet gehandeld worden, in de eerste plaats door de verantwoordelijke politici. Veel mensen ontkennen de klimaatverandering omdat ze bang zijn voor de gevolgen. Die zullen groot zijn. De hele discussie neemt bizarre vormen aan met links – rechts tegenstellingen en polarisatie binnen de klimaatdiscussie. De vraag is welke richting dit op zal gaan.

Ik denk aan mijn conclusies uit 1981:

1) Minder fossiele brandstoffen gebruiken, dus vooral minder kolen en olie, want gas geeft de minste vervuiling.
2) Meer gebruik maken van zonne- en windenergie.
3) Ieder product moet een directe relatie hebben met de impact op het milieu.
4) Energiebesparing. Zuinig zijn met het gebruik.
5) “Wat willen we: productie die is afgestemd op onmisbaarheid en maatschappelijk nut en in evenwicht met de natuur òf een ongecontroleerde productiegroei met de daarmee samenhangende milieuvervuiling en grondstoffen- en energieverspilling? Eigenlijk zijn we uit lijfsbehoud voor de mens genoodzaakt voor het eerste te kiezen……” (Deze zin vond men toen te dramatisch).
Uit de inleiding van mijn afstudeerscriptie: “Er is een fundamenteel conflict tussen de mens en zijn omgeving. De natuur is ingesteld op evenwicht en de mens wil groei. Voor groei zijn natuurlijke hulpbronnen nodig, wat een verstoring van de natuur veroorzaakt. Deze verstoring kan noodlottige gevolgen hebben voor de leefbaarheid op aarde. Noodzakelijk is dat de mens de perceptie van zijn omgeving (de natuur) bijstelt teneinde in harmonie met de natuur te leven.”

Update 07.10.2019 (Extra Update)

Tv programma Tegenlicht van de VPRO liet zien dat Shell in 1987 al een rapport over klimaatverandering schreef, later werd het afgezwakt. In de jaren 1980 was er al het vermoeden van opwarming door CO2 in de atmosfeer en het broeikaseffect (zie boven).

Update 19.09.2020 (Extra Update)

Misschien een omslag in het denken van de verantwoordelijken. Ursula von der Leyen (1 jaar jonger dan ondergetekende) voorzitter van de Europese Commissie (uitvoerend orgaan van de Europese Unie) zei deze week dit: ‘Ons huidige verbruik van grondstoffen, energie, water, voedsel en landgebruik is niet houdbaar. We moeten onze consumptie en productie, hoe we leven en werken, eten, verwarmen en vervoeren, veranderen.’ Dit is wat ik zelf in 1981 in andere woorden zei en in de jaren 1990 werkte ik dit verder uit.

Update 12.12.2020 (Extra Update) (5 jaar na Klimaatakkoord Parijs en 40 jaar na mijn afstudeerscriptie).

In de Volkskrant een balans.

De uitstoot van broeikasgassen stijgt nog steeds. De opwarming word nu berekend op +1.2 graad warmer. De huidige trend met de plannen zoals die nu zijn is +3 graden. Voor 2030, dus in 10 jaar, moeten de emissies halveren. In 2050 moet de uitstoot van broeikasgassen nul zijn, dus in 30 jaar. Als dat gehaald wordt is dat een bijzondere prestatie van de mensheid, misschien net zo bijzonder als alle uitvindingen tot nu toe samen. Overigens gaat de opwarming dan natuurlijk door, want, zoals eerder gezegd, heeft het klimaat geen aan-uit knop zodat bij een nul uitstoot de ijskappen en gletsjers direct weer weer aangroeien en de permafrost stopt met ontdooien en het laten ontsnappen van methaangas, daar gaat misschien wel 100 jaar overheen (misschien net zoveel tijd als nu de CO2 in de lucht gebracht is).

De wereld zal echter niet vergaan, de mens is adaptief, past zich aan, dat heeft de geschiedenis laten zien, ‘Suvival of the fittest‘ van Darwin is er op gebaseerd (vaak verkeerd begrepen als ‘de sterkste wint’, dit moet zijn degene (soort) die zich ‘het beste aanpast wint’). Ondergelopen delen van de wereld worden verlaten. Extreem weer zal tot schade leiden, maar die zal telkens worden hersteld. Er is bijvoorbeeld nu al Nederlandse wijn, dat zal toenemen. Dat er veel onrust zal zijn door migratie en economische schade is dan wel zeker, dit is nu al gaande. We zitten midden in een proces van de verdeling van schaarste, niet alleen tussen de rijke landen en de arme landen, maar ook binnen de rijke landen zelf waar nu al een welvaarts/vermogenskloof is. Ik schreef er elders over.

Het artikel in de Volkskrant is hier te lezen: https://www.volkskrant.nl/ts-b1dc59c3

Update 09.08.2021 (Extra Update)

Vandaag een nieuw rapport van het IPCC. De wereld wordt geteisterd door door droogte veroorzaakte bosbranden. Uit mijn conclusies 40 jaar geleden:

“Een ander gevolg van de temperatuurverhoging zou een verandering van het wereldneerslagpatroon kunnen zijn. Gebieden eerst geschikt voor landbouw zouden kunnen verdrogen en droge gebieden zouden veel neerslag krijgen, wat ernstige bodemerosie zou veroorzaken.”

Ondanks alles moeten de wetenschappers de lange termijn effecten onderzoeken, want niet iedere extreme regenbui en periode van droogte heeft met klimaatverandering te maken. Alarmisme is niet goed, de mensheid heeft de technische middelen om te veranderen, maar dan zal het economisch systeem kapitalisme moeten veranderen en zal er een herverdeling van welvaart en vermogen nodig zijn….