(Geschreven in 1992) (Met updates 2023. Dit artikel is 31 jaar oud)
(Mede geschreven als reactie op Francis Fukuyama ‘Het Einde van de Geschiedenis en de Laatste Mens’ (1992).
“Ik betwijfel of alle filosofie van de wereld erin zal slagen de slavernij op te heffen. Men zal er hoogstens de naam van veranderen. Ik kan mij vormen van dienstbaarheid voorstellen die erger zijn dan de onze omdat zij arglistiger zijn. Hetzij dat men erin slaagt de mensen te veranderen in domme, tevreden machines die zich vrij achten, terwijl zij onderworpen zijn, hetzij dat men met uitsluiting van menselijke genoegens en verpozingen een arbeidsdrift bij hen ontwikkeld, die even fel is als de belustheid op oorlog bij barbaarse rassen”, aldus de Romeinse keizer Hadrianus over het afschaffen van de slavernij aan zijn opvolger.
“Orwell houdt ons voor dat we ten prooi zullen vallen aan externe onderdrukking. Maar in Huxley’s visie is er helemaal geen Big Brother nodig om de mens zijn autonomie, volwassenheid en geschiedenis te ontnemen. Hij voorzag dat de mens zich met welgevallen monddood zou laten maken en zijn vermogen tot kritisch denken zou laten beroven. Orwell vreesde boekverbrandingen. Huxley vreesde dat hiervoor geen reden zou zijn omdat geen mens nog een boek zou willen lezen. Orwell vreesde dat ons informatie onthouden zou worden. Huxley vreesde dat we zozeer door informatie overstroomd zouden raken dat ons niets anders dan passiviteit en egoïsme zou resten. Orwell vreesde dat de waarheid voor ons verborgen zou worden. Huxley vreesde dat zij zou verdrinken in een zee van trivialiteit. Orwell vreesde dat onze cultuur er een van geketenden zou worden. Huxley vreesde dat onze cultuur er een van trivialiteiten zou worden. Orwell vreesde dat hetgeen wij haten onze ondergang zal bewerkstelligen. Huxley vreesde dat datgene waarvan we houden onze ondergang zouden worden”, aldus Neil Postman in zijn in 1985 verschenen boek Amusing ourselves to death.
Het is 1992 en de Derde Wereldoorlog is begonnen. In tegenstelling tot de Eerste en de Tweede Wereldoorlog is er geen oorlog die met wapens wordt uitgevochten, maar een Economische Wereldoorlog. Het is de strijd van allen tegen allen, van individu tegen individu. Het door het kapitalisme gecultiveerde egoïsme en eigenbelang heeft ervoor gezorgd dat mensen elkaar op wereldschaal zijn gaan bevechten. De ‘battle ground’ is de ‘markt’ en de inzet is de economische macht en overheersing. Tot in de perfectie uitgevoerde marktstrategieën zorgen ervoor dat bedrijven zich beramen over het veroveren van een volgend continent als markt en handelsoorlogen tussen de verschillende werelddelen moeten de economische suprematie garanderen. Het kapitalisme kraakt en piept in al zijn voegen onder het gewicht van de uitputting van grondstoffen en energie en de ecologische vernietiging, maar de strijd moet doorgaan.
De oorlog die aan de gang is is een stille oorlog. Anonieme individuen, op gang gekomen in grote migratiestromen over de hele wereld, gaan soms letterlijk ten onder in de zeeën die grenzen aan de rijke delen van de wereld of delven het onderspit binnen de rijke wereld zelf. Francis Fukuyama, met zijn door velen geprezen constatering van het Einde van de Geschiedenis, waarbij hij stelt dat het liberalisme de enig overgebleven ideologie is, heeft daarom geen gelijk. De triomf van het liberalisme is er slechts op het gebied van de politiek. Op het gebied van de economie heeft het liberalisme, in de vorm van kapitalisme, geleid tot een economische oorlog op steeds grotere schaal die, nu Oost-Europa zich ook tot het kapitalisme heeft bekeerd, pas goed op gang gekomen is, maar in feite al meer dan 200 jaar, sinds de Industriële Revolutie, woedt.
Het liberaal-kapitalistische model is paradoxaal. De door een vooruitgangsgeloof voortgestuwde vrije ontplooiing van het particuliere initiatief, of kortweg gezegd uitgaan van het egoïsme in de mens, is zonder twijfel iets dat de mens goed afgaat en ook veel heeft opgeleverd. Als we ter vergelijking naar de voormalige Sovjet-Unie kijken dan zien we dat juist op dit punt, dat mensen harder en efficiënter voor zichzelf werken, het communistisch systeem niet werkte. Probleem met het kapitalisme is echter dat er geen rem op het systeem zit of dat er op zijn minst (te) laat geremd wordt. De subsidiëring van de Europese landbouw is een goed voorbeeld. Door subsidiëring van het particuliere initiatief cq het eigenbelang van boeren is er in Europa een geweldige landbouwproductie op gang gekomen, ja zo goed zelfs dat er een overproductie is die vernietigd, opgeslagen of gedumpt wordt met alle nadelige gevolgen die daarmee gepaard gaan. Tevens laat de met deze gigantische productie samenhangende milieuvervuiling zien dat de rem te laat werkt.
Fukuyama heeft Nietzsches ‘laatste mens’ onderdeel gemaakt van zijn betoog. Voor Nietzsche was de laatste mens het grootste schrikbeeld, het is de huidige zelfgenoegzame burger die zich, weliswaar steeds eenzamer, wentelt in materiële luxe zonder zich nog ergens over te bekommeren. Toch sluimert ergens de onvrede omdat de kapitalistische welvaarts- en verzorgingsstaat met al haar materiële genoegens en zekerheden geen recht weet te doen aan de geestelijke verlangens van de mens. Ook de permanente bedreiging van welvaart en koopkracht zorgt voor een chronisch gevoel van onzekerheid. Nietzsche was zijn tijd vooruit, honderd jaar geleden zag hij de onmogelijkheid van het in de praktijk bestaan van een vorm van communisme reeds in, nadat hij de dood van god al geconstateerd had. Hiermee voorzag hij het geestelijke en morele vacuüm waarin de mens in de moderne tijd terecht zou komen wat hij het nihilisme noemde. Een vacuüm vraagt echter altijd om een opvulling, vandaar dat we in de huidige tijd terug zien keren wat, soms gedeeltelijk, is weggeweest of onderdrukt: religies (al dan niet fundamentalistisch), nationalisme, fascisme, de monarchie, zelfs een opleving van het communisme is mogelijk en doet zich in het klein reeds voor. Het zijn alle pogingen om een geestelijk en moreel vacuüm op te vullen en een collectieve identiteitscrisis te bedwingen, net zo als de surrogaatmiddelen sport, popmuziek, New Age en aanverwante bewegingen en niet te vergeten ‘de politiek’, die in veel landen steeds meer op een gezelschapsspel is gaan lijken. De economie zelf is een fetisj geworden met kwartaalcijfers als tussentijdse openbaring.
Het einde van de geschiedenis is niet bereikt en zal ook nooit bereikt worden aangezien de mensen het nooit helemaal eens zullen worden. Het lijkt in deze tijd eerder op een hernieuwd begin van de geschiedenis waar in verhevigde vorm zal terugkeren wat geweest is en zelfs oorlog met militaire middelen, met alle daarbij behorende wreedheden, behoort tot de mogelijkheden als we naar het voormalige Joegoslavië kijken. Hier wordt een identiteitsoorlog gevoerd, een oorlog waarbij het kleinste etnische, religieuze verschil tussen mensen genoeg is om elkaar te bevechten en te vermoorden.
De door bevolkingsgroei en economische en politieke crisis op gang gekomen migratiestromen zorgen ervoor dat we geconfronteerd worden met vele van de eigen cultuur vervreemde, van hun wortels losgeraakte en daardoor identiteitszoekende mensen en dit, in combinatie met de botsing tussen de verschillende culturen, levert nu reeds in vele samenlevingen grote spanningen op.
Volgens Karl Marx herhaalt de geschiedenis zich eerst als tragedie en daarna als klucht. Friedrich Hegel zegt: “De geschiedenis leert ons uiteindelijk alleen dit: dat de mensen niets van haar willen leren”.
(Het getypte origineel van dit artikel uit 1992 is op verzoek in te zien).(Cursivering en vet later toegevoegd).
(Dit artikel heeft van 1992 tot de digitalisering in 2010 in de kast gelegen).
Lees ook het artikel Het Einde van het Communisme uit 1991.
Update 2016
Het artikel uit de NRC van 1992 (24 jaar geleden) op basis waarvan ik constateerde dat er economische vluchtelingen vanuit Afrika naar Europa kwamen en waarvan sommigen verdronken in de Middellandse zee. Sindsdien zijn er tienduizenden mensen in de Middellandse zee verdronken. Ik baseerde hierop in 1992 mijn analyse van de grote economische ongelijkheid in de wereld: ‘De oorlog die aan de gang is is een stille oorlog. Anonieme individuen, opgang gekomen in grote migratiestromen over de hele wereld, gaan soms letterlijk ten onder in de zeeën die grenzen aan de rijke delen van de wereld.’ Hieraan verbond ik de noodzaak dat Afrika zich economisch zou ontwikkelen om de migratie tegen te gaan (Zie Dossier Vluchtelingen).
De Mexicaanse ondernemer Carlos Slim (screenshot onder uit 2012) is een van de rijkste mensen in de wereld. In bovenstaand artikel maakte ik een toekomstvoorspelling: ‘Het is 1992 en de Derde Wereldoorlog is begonnen. In tegenstelling tot de Eerste en de Tweede Wereldoorlog is er geen oorlog die met wapens wordt uitgevochten, maar een Economische Wereldoorlog. Het is de strijd van allen tegen allen, van individu tegen individu. Het door het kapitalisme gecultiveerde egoïsme en eigenbelang heeft ervoor gezorgd dat mensen elkaar op wereldschaal zijn gaan bevechten. De ‘battle ground’ is de ‘markt’ en de inzet is de economische macht en overheersing. Tot in de perfectie uitgevoerde marktstrategieën zorgen ervoor dat bedrijven zich beramen over het veroveren van een volgend continent als markt en handelsoorlogen tussen de verschillende werelddelen moeten de economische suprematie garanderen’.
Update 03.07.2017
Dat het ‘Einde van de Geschiedenis’ van Fukuyama niet bereikt is is de laatste jaren door steeds meer mensen erkend. Dat het Einde van de Geschiedenis bereikt was of zou kunnen worden bereikt heb ik nooit geloofd (zie boven), daarvoor moet je eerst de historici lezen en daarna de filosofen. Ik heb de opvatting van Fukuyama eigenlijk altijd meer als een wensdroom gezien.
‘De triomf van het liberalisme is er slechts op het gebied van de politiek’, (zie boven) hier was zelfs ik te optimistisch. Dat erken ik. Ik zag het (gekozen) economisch systeem dat we kennen als kapitalisme als grootste probleem (op sociaal gebied en op ecologisch gebied). Tevens moet de tekst gelezen worden zoals in 1992 toen nagenoeg iedereen het failliet van het communisme heeft gezien als de overwinning van het liberaal-kapitalisme, later door anderen neoliberalisme genoemd. Ik schreef echter ook dat alles zou terugkomen: “……vandaar dat we in de huidige tijd terug zien keren wat, soms gedeeltelijk, is weggeweest of onderdrukt: religies (al dan niet fundamentalistisch), nationalisme, fascisme, de monarchie, zelfs een opleving van het communisme is mogelijk en doet zich in het klein reeds voor”.
Een veelvoorkomend misverstand over de herhaling van de geschiedenis is dat de geschiedenis zich op dezelfde manier herhaalt. Maar, zoals de filosoof Arthur Schopenhauer (1788 – 1860) heeft geschreven, de geschiedenis herhaalt zich telkens op een andere manier: hetzelfde op een andere manier: eadem sed aliter in het Latijn. Dit komt door de onveranderlijkheid van de mens die, in nieuwe situaties, dezelfde fouten blijft maken.
Update 16.03.2018 (26 jaar later)
De constatering dat de geschiedenis zich herhaalt is echter geen reden voor fatalisme of passiviteit. Het is mogelijk van de geschiedenis en de fouten uit het verleden te leren, maar helaas blijkt dat de meeste politici niet de morele wijsheid hebben om fouten te vermijden. We zien dat ook in deze tijd. Daarom kijken we ook zo op naar mensen die moreel hoogstaand zijn: Nelson Mandela, Mahatma Gandhi en Martin Luther King (ea.). Voor mij persoonlijk is dat Václav Havel (1936-2011), een schrijver/kunstenaar/filosoof die president van een land, Tsjechië, werd. Hij was 20 jaar politiek dissident tegen het communistische bewind na WO2 (werd hiervoor vaak in de gevangenis gezet). In 1990, na de geweldloze ‘Fluwelen Revolutie’ (want zonder geweld) werd hij tot president gekozen en bleef dat 13 jaar. Als hij sprak zag je een bedachtzame man die een dienaar van zijn land was, hoewel hij nooit de ambitie had om president te worden, dat is een speling van het lot die hij accepteerde. Een mooie tijdloze uitspraak van hem en die alleen iemand met veel wijsheid kan doen is: “Zoek mensen die de waarheid zoeken, maar vlucht voor mensen die de waarheid gevonden hebben”. Hij schreef diverse boeken waarin humanistische opvattingen doorklinken. Hij heeft het idee van de Griekse filosoof Plato (300 jaar voor Christus) waargemaakt: filosofen zijn het beste in staat om te regeren. De titel van een van zijn boeken is ‘Living in Truth’, mooi vertaald in ‘Poging om in de waarheid te leven’. (Meer: Václav Havel). Hij is de westerse pendant van Nelson Mandela, maar er zijn maar weinig mensen die het zien.
Uit deze tijd: Malala Yousafzai is een Pakistaans meisje (nu een jonge vrouw van 19) dat in 2012 door islamitische fundamentalisten door het hoofd werd geschoten enkel omdat ze voor onderwijs aan meisjes was. Ze overleefde, kreeg de Nobelprijs en ze gaat door met haar strijd voor onderwijs aan vrouwen.
Update 29.12.2018
De president van de Verenigde Staten van Noord Amerika ziet handelsoorlogen als een noodzakelijk en gewenst middel om de economische positie van zijn land te versterken. Dat handelsoorlogen als een legitiem middel werden gebruikt zag en voorspelde ik in 1992 (zie boven) en dat hangt samen met de werking van het kapitalisme als economische ordening.
Update 04.03.2019
Dit artikel geschreven zijnde in 1992 is visionair (ik stuurde het in 1992 naar de Volkskrant en de Groene Amsterdammer).
Francis Fukuyama is aanstaande zondag 10 maart 2019 te gast in tv programma Buitenhof. De analyse van hem uit 1992 was mede de aanleiding voor mijn artikel ‘De Geschiedenis herhaalt zich’ in 1992. Ik denk dat het allemaal ter sprake zal komen.
Ik zocht nog even op wat hij toen zei: “De gebeurtenissen waarvan we getuigen zijn, betreffen niet enkel het einde van de Koude Oorlog, of het voorbijgaan van een specifiek tijdperk uit de naoorlogse geschiedenis, maar het einde van de geschiedenis als dusdanig: namelijk, het eindpunt van de ideologische evolutie van de mensheid en de universalisering van de Westerse liberale democratie als de uiteindelijke vorm van menselijk bestuur”.
Op Wikipedia staat een mooi overzicht met daarbij kritiek op zijn werk.
Ik zag het in 1992 als een wensdroom (die niet uit zou komen de mens kennende). Als we kijken wat er in 27 jaar na 1992 is gebeurd zien we zijn theorie beslist niet uitkomen. De hele gedachtegang is Amerikaans, het doet denken aan wat de VS wilden in Irak in 2003: ze wilden democratie opleggen, het werd een groot drama. Tevens wordt er uitgegaan van een kapitalistische economische ordening als enig denkbaar systeem en dat is niet juist. Het deugt totaal niet. Deze opvattingen en politiek moeten we categorisch afwijzen. De huidige president laat zien dat we diep wantrouwen moeten hebben tegenover de hele Amerikaanse politiek.
In 2015 schreef ik mijn artikel ‘Het Einde van het Kapitalisme’. Hierin komen al de crises aan bod die we in deze tijd zien.
‘Economie is de voortzetting van oorlog met andere middelen’, lees hier de uitleg: Economie als oorlog
Update 06.05.2020
De coronacrisis als uitvloeisel van een economisch systeem: Coronacrisis
Update 09.05.2020
History repeats itself (eadem sed aliter); capitalism will lead to ecological (climate change) and social (migration) disaster; everything will come back: nationalism, fascism, religion (fundamentalism), communism, monarchy, war. (Written by me in 1992. Read above).
Denken dat het einde van de geschiedenis bereikt kan worden is hetzelfde als geloven in een communistische heilstaat, een klasseloze maatschappij en arbeidersparadijs waarin alle belangen gelijk zijn. Het is de seculiere heilsverwachting van het kapitalisme waar de vrije markt voor welvaart voor allen zal zorgen. Het is een dwaling (helaas).
Een nieuwe partij voor de 21e eeuw die een eind moet maken aan de illusieloze, illusoire politiek van het heden: Humanistisch Sociale Partij
Update 05.01.2021 (29 jaar later)
De coronapandemie en de daaruit voortgekomen economische crisis (die eigenlijk nog moet beginnen (na het aflopen van de steunpakketten, die een soort economisch infuus zijn (veel bedrijven zijn failliet) legt veel bloot dat voorheen niet werd gezien of bewust werd ontkend. De meest opvallende zaken in deze tijd die ik zelf 30 jaar geleden al noemde zijn dat de ‘vrije markt‘ niet goed werkt en alles kan regelen. Tevens is het hele beginsel van de ‘terugtredende overheid’ op zijn retour (noemde ik toen ‘modieus’). 30 jaar geleden zei ik dat we juist een sterke overheid nodig hebben, die ook op economisch gebied meer zou moeten gaan regelen. Ik zei en schreef toen expliciet: we hebben een sterke overheid nodig die opkomt voor de werkers. Geen planeconomie zoals in het communisme maar gedegen keuzes waarbij het milieuaspect een grote rol moet spelen.
We gaan nog wat meemaken dit jaar.
Update 13.11.2021
Lees hier Dossier Coronapandemie
Update 15.01.2022 (30 jaar later)
Uit 1992: ‘Het einde van de geschiedenis is niet bereikt en zal ook nooit bereikt worden aangezien de mensen het nooit helemaal eens zullen worden. Het lijkt in deze tijd eerder op een hernieuwd begin van de geschiedenis waar in verhevigde vorm zal terugkeren wat geweest is en zelfs oorlog met militaire middelen, met alle daarbij behorende wreedheden, behoort tot de mogelijkheden als we naar het voormalige Joegoslavië kijken. Hier wordt een identiteitsoorlog gevoerd, een oorlog waarbij het kleinste etnische, religieuze verschil tussen mensen genoeg is om elkaar te bevechten en te vermoorden’.
Een nieuwe Koude Oorlog met dreiging en angst voor ‘de Russen’ (lees Dossier Geopolitiek). Een vijand en conflict geeft een identiteit en laat zien wie we zijn en waar we voor staan. Politici hebben niet de creativiteit om uit de tredmolen van de geschiedenis te stappen en nieuwe oplossingen te bedenken voor oude problemen. Ze leven nog in de 19e en 20e eeuw en denken ook zo.
Uit 1992: ‘Een vacuüm vraagt echter altijd om een opvulling, vandaar dat we in de huidige tijd terug zien keren wat, soms gedeeltelijk, is weggeweest of onderdrukt: religies (al dan niet fundamentalistisch), nationalisme, fascisme, de monarchie, zelfs een opleving van het communisme is mogelijk en doet zich in het klein reeds voor. Het zijn alle pogingen om een geestelijk en moreel vacuüm op te vullen en een collectieve identiteitscrisis te bedwingen, net zo als de surrogaatmiddelen sport, popmuziek, New Age en aanverwante bewegingen en niet te vergeten ‘de politiek’, die in veel landen steeds meer op een gezelschapsspel is gaan lijken. De economie zelf is een fetisj geworden met kwartaalcijfers als tussentijdse openbaring’. (Lees ook Friedrich Nietzsche (1844-1900 over identiteit en religie).
Alles komt terug.
De pandemie die de wereld getroffen heeft verscherpt tegenstellingen die er al waren, nationaal en internationaal.
Update 24.02.2022 (30 jaar later)
Oorlog in Oost-Europa. Territoriumdrift en geopolitiek van Rusland. In de jaren 1990 na de val van het communisme begon de ideologische strijd al. De Tweede Wereldoorlog (ca 50 miljoen doden inclusief de grootse massamoord in de geschiedenis) kwam voort uit de de Eerste Wereldoorlog (ca 20 miljoen doden (de getallen verschillen). Laten we hopen dat de Derde Wereldoorlog niet voortkomt uit de Tweede Wereldoorlog.
Uit 1992 (30 jaar geleden) ‘Het einde van de geschiedenis is niet bereikt en zal ook nooit bereikt worden aangezien de mensen het nooit helemaal eens zullen worden. Het lijkt in deze tijd eerder op een hernieuwd begin van de geschiedenis waar in verhevigde vorm zal terugkeren wat geweest is en zelfs oorlog met militaire middelen, met alle daarbij behorende wreedheden, behoort tot de mogelijkheden als we naar het voormalige Joegoslavië kijken. Hier wordt een identiteitsoorlog gevoerd, een oorlog waarbij het kleinste etnische, religieuze verschil tussen mensen genoeg is om elkaar te bevechten en te vermoorden’.
Lees ook Dossier Geopolitiek (begonnen in 2014) waarin uitgelegd wordt wat de motieven van landen zijn voor hun handelen en dat alle landen met dezelfde maatstaven moeten worden beoordeeld. Tevens een analyse van de oorlog van Rusland in Oekraïne.
Uit Dossier Geopolitiek geschreven in 2014:
‘Maar het westen heeft veel boter op het hoofd, ook Nederland. Als je jezelf in decennia lang afhankelijk maakt van Russisch gas en de export van je producten, als je Russische bedrijven toelaat met hun abjecte (wapen)handel (in de mooie kantoren op de Amsterdamse Zuidas), als de koning en koningin bier gaan drinken met politiek leider Poetin tijdens de Olympische spelen (februari dit jaar, 5 maanden geleden) en de minister-president en de top van het bedrijfsleven toasten met Poetin op nieuwe contracten, in een land met een gebrekkige democratie, waar geen persvrijheid is en politiek tegenstanders worden vermoord of in de gevangenis terechtkomen en hiermee impliciet de legitimiteit accepteert, dan denken de macht en de oligarchen in Rusland: we kunnen doen wat we willen‘.
Uit Dossier Vluchtelingen (over Rusland dat Syrië steunt) in 2015:
‘De president van Rusland, Poetin (een KGB (de gevreesde inlichtingendienst van de USSR) ambtenaar in Oost-Duitsland tijdens de Koude oorlog), is op weg een gevaarlijke dictator te worden met een persoonlijkheidscultus die, zo heeft de geschiedenis laten zien, makkelijk uit de hand kan lopen. Als je de biografie van Poetin leest zie je alles wat diep argwanend tegenover deze persoon maakt. Zo’n persoonlijke geschiedenis kan de gevaarlijkste mensen voortbrengen’.
Voorspellingen doen is goed naar het heden kijken. (Uit de context van Marshall McLuhan).
Waar is Frances Fukuyma NU?
Niets wat hier geschreven is vanaf 1992 wordt aangepast of verwijderd.
Uit 1992: History repeats itself (eadem sed aliter); capitalism will lead to ecological (climate change) and social (migration) disaster; everything will come back: nationalism, fascism, religion (fundamentalism), communism, monarchy, war. (Written by me in 1992. Read above).
Zelfs de dreiging van een oorlog met kernbommen is terug. De MAD doctrine uit de jaren 1980: de Mutual Assured Destruction/De wederzijds gegarandeerde vernietiging.
“Een doel dat onrechtvaardige middelen nodig heeft is geen rechtvaardig doel”. (Karl Marx 1818-1883, filosoof en politiek denker, criticus van het kapitalisme).
“An end that requires unjust means is not a just end.” (Karl Marx1818-1883, philosopher and political thinker, critic of capitalism).
Uit 1992: (zie boven) Volgens Karl Marx herhaalt de geschiedenis zich eerst als tragedie en daarna als klucht. Friedrich Hegel zegt: “De geschiedenis leert ons uiteindelijk alleen dit: dat de mensen niets van haar willen leren”.
“History repeats itself, first as tragedy, second as farce”. (Karl Marx 1818-1883).
De mens is speelbal van de geschiedenis.
Update 25.05.2022
Oekraïne 2022: ruim 100 jaar terug in de tijd, naar de Eerste Wereldoorlog (1914-1918), met artilleriegevechten, tanks die door akkers ploegen, vrouwen die verkracht worden, burgers die geëxecuteerd worden, soldaten in loopgraven, het veroveren van terrein en heel veel doden.
Na de Tweede Wereldoorlog (ca 50 miljoen doden inclusief de grootste massamoord uit de geschiedenis)(1940-1945) zeiden de mensen “Nooit meer oorlog”. Veel heeft de mensheid niet geleerd.
Momenteel gaat het de verantwoordelijken er om hoe de oorzaak van de oorlog in de geschiedenisboeken terecht komt, want het Westen mag natuurlijk nooit een rol gespeeld hebben. Te denken valt aan breekpunt 2014 toen de tegenstelling Westen-Oekraïne nog in een geopolitieke slipstream na de Tweede Wereldoorlog en Koude Oorlog zat en er volop handel met Rusland gedreven werd. (Zie boven).
Overigens is het niet uit te sluiten dat we met China een zelfde conflict krijgen, want westerse opportunisme en eigenbelang speelt hier ook…..
Update 09.07.2022
Boeiend interview met Francis Fukuyama in de Volkskrant vandaag met een terugblik op zijn boek van 30 jaar geleden. (Ik kom er nog op terug als er tijd voor is). Ook een artikel over bootvluchtelingen (migranten met een economisch motief om te vertrekken uit hun land) uit Afrika, hier schreef ik ook 30 jaar geleden al over.
Update 07.08.2022
De inkt was nog niet droog van de Update ruim 2 maanden geleden (zie boven): ‘Overigens is het niet uit te sluiten dat we met China een zelfde conflict krijgen als met Rusland, want westerse opportunisme en eigenbelang speelt hier ook…..’. De kwestie Taiwan. China is groot gemaakt door het westen, door globalisering en wereldhandel. Hun aanspraak op Taiwan is toch bekend, is het dan verstandig er naar toe te gaan…(misschien later meer).
Lees ook: Oorlog en Vrede of hoe het mogelijk was geweest van de geschiedenis te leren.
Update 30.09.2022
De geschiedenis herhaalt zich altijd omdat er geen politiek leiders zijn die de intelligentie hebben om er van te leren en oorlog, geweld en lijden te voorkomen.
History always repeats itself because there are no political leaders who have the intelligence to learn from it and prevent war, violence and suffering.
Uit 2015 (7 jaar geleden) (Dossier Vluchtelingen)
“De president van Rusland, Poetin (een KGB ambtenaar (de gevreesde inlichtingendienst van de USSR) in Oost-Duitsland tijdens de Koude oorlog), is op weg een gevaarlijke dictator te worden met een persoonlijkheidscultus die, zo heeft de geschiedenis laten zien, makkelijk uit de hand kan lopen. Als je de biografie/levensloop van Poetin leest zie je alles wat diep argwanend tegenover deze persoon maakt. Zo’n persoonlijke geschiedenis kan de gevaarlijkste mensen voortbrengen”.
Uit 2014 (8 jaar geleden, na de bezetting van de Krim door Rusland) (Dossier Geopolitiek)
“Maar het westen heeft veel boter op het hoofd, ook Nederland. Als je jezelf in decennia lang afhankelijk maakt van Russisch gas en de export van je producten, als je Russische bedrijven toelaat met hun abjecte (wapen)handel (in de mooie kantoren op de Amsterdamse Zuidas), als de koning en koningin bier gaan drinken met politiek leider Poetin tijdens de Olympische spelen (februari dit jaar, 5 maanden geleden) en de minister-president en de top van het bedrijfsleven toasten met Poetin op nieuwe contracten, in een land met een gebrekkige democratie, waar geen persvrijheid is en politiek tegenstanders worden vermoord of in de gevangenis terechtkomen en hiermee impliciet de legitimiteit accepteert, dan denken de macht en de oligarchen in Rusland: we kunnen doen wat we willen”.
De mensheid is te dom om van de geschiedenis te leren, maar het zijn in de eerste plaats de verantwoordelijken in politiek en economie die verantwoordelijkheid dragen.
Geschreven in 1992: De geschiedenis herhaalt zich (eadem sed aliter, latijn voor hetzelfde op een andere manier (afkomstig van de Duitse filosoof Arthur Schopenhauer 1788-1860); kapitalisme zal leiden tot ecologische (klimaatverandering) en sociale (migratiestromen) rampen; alles komt terug: nationalisme, fascisme, religie (fundamentalisme), communisme, monarchie, oorlog.
Lees het goed.
Update 14.01.2023 (31 jaar later)
‘….Anonieme individuen, opgang gekomen in grote migratiestromen over de hele wereld, gaan soms letterlijk ten onder in de zeeën die grenzen aan de rijke delen van de wereld..’ . Geschreven in 1992 (zie boven). Vandaag in de Volkskrant: steeds meer pogingen om illegaal de EU binnen te komen, in 2022 330 duizend pogingen. Onder andere over de Balkan waar grenshekken staan en mensen teruggeduwd worden (…) de zogenoemde ‘pushbacks’, letterlijk fysiek terugduwen en doen of ze er niet zijn. In het Het Einde van het Kapitalisme schreef ik in 2015 over ‘onbeheersbare migratiestromen’. We zitten en middenin, oplossingen weten de verantwoordelijken niet meer te vinden. In hun hoge kantoren in Brussel vergaderen ze decennialang hoe ze mensen tegen kunnen houden (Frontex grensbewaking) in plaats van de oorzaken aan te pakken. Afghanistan is een debacle na 20 jaar, in Syrië heerst een wrede dictator die niet weg te krijgen is. Ook komen mensen uit arme landen zoals Bangladesh en uit Afrika (zie boven). De oplossing is kledingateliers die voor het westen produceren meer te betalen (een T-shirt kost hier 3 euro), maar dat doen ze liever niet, want dat kost ons geld. In Afrika meer voor de grondstoffen betalen en goede hulp tot zelfredzaamheid geven: een 50 jaar oud beginsel. Ondertussen is bij de nieuwsconsument al heel lang ‘gecultiveerde machteloosheid’ aanwezig (ik schreef het eerder), het bekende ‘wat kan ik er aan doen’ en alles blijft zoals het is…..
Update 23.02.2023
De Frans-Duitse tv zender doet wat een publieke omroep moet doen: informeren, duiden, de achtergronden laten zien. De voorgeschiedenis van de oorlog in Oekraïne is te zien in documentaire ‘Gazprom-Die perfekte Waffe’ (ARTE 14.02.2023). Over Poetin en zijn clan die decennialang fossiele brandstoffen als wapen gebruikten voor hun geopolitiek en opportunisme en naïviteit van het westen (vooral Duitsland). Verbazingwekkende archiefbeelden met Poetin en getrouwen (die hij een leven lang kent) waarop te zien is dat Rusland al 20 jaar strategisch handelde: Tsjetsjenië, Georgië etc. De Nederlandse publieke omroep zal een 1.5 uur durende documentaire nooit uitzenden en zeker niet op primetime, daarom weten zoveel mensen van niets en ontstaan complottheorieën en irrationale denkbeelden.
Iedere politicus en diplomaat die in de afgelopen 30 jaar (na de val van de Muur in 1989) met Rusland te maken heeft gehad vraagt zich nu af hoe ze in de geschiedenisboeken terechtkomen (voor over 100 jaar), wie mede schuld aan de oorlog heeft gehad, want niemand wil te boek staan als de ‘Chamberlain’ van deze tijd. Hij sloot een overeenkomst met Hitler in 1938 in München dat Duitsland toestond een deel van Tsjecho-Slowakije (Sudetenland/Heim ins Reich) in te lijven waar veel Duitsers woonden. Denk nu aan 2014 waar Rusland de Krim en Donbas innam (er wonen veel Russen), het werd wel veroordeeld en er volgden beperkte sancties, maar de handel ging door…. In ieder geval (heb er nog niemand over gehoord) is de politieke erfenis van ex-bondskanselier (2005-2021) Merkel en Bondspresident Steinmeier (begonnen in 2017) bezoedeld, er is niets van over.
We mogen blij zijn als China Rusland niet militair gaat steunen en de tegenstelling democratie tegenover autoritair geleide staten gaat ontstaan, dan zijn we niet ver van WO3 af. (lees ook Dossier Geopolitiek).
Aanvullingen mogelijk.
Feiten en Meningen 